Is caint é seo a thug Elin Hywel ag Meitheal Misneach a thit amach ar líne le déanaí. Tá Elin ina cathaoirleach ar ghrúpa oibre na bpobal inbhuanaithe i gCymdeithas. Tá baint aici le Undod, grúpa neamhspleáchais radacaigh na Breataine Bige, chomh maith. Tá an leagan Gaeilge le fáil thíos faoin mBreatnais.
Mae’r argyfwng tai yn llawer hynach na’r pandemig. Ers canol y ganrif ddiwethaf rydym wedi bod yn brwydro ac yn ymgyrchu i warchod cymunedau Cymru.
Mae iaith yn annatod a chymuned. Nid yn unig cymunedau Cymraeg eu iaith ond pob cymuned Gymreig.
Os Cymru yw eich lle chi yna mae’r Gymraeg yn iaith i chi, mae’n iaith sydd yn ein clymu i le.
Mae’n braf meddwl nad oes dim un di-Gymraeg yng Nghymru – dim ond rhugl neu dysgu, pawb yn rhywle rhwng dau begwn. Mae hyn yn wirionedd o ganlyniad amlygiad ein iaith ar draws ein cymunedau – arwyddion ffordd, arwyddion dwyieithog mewn siopau neu gofodau cyhoeddus, neu efallai fod clywed cyflwyniad Cymraeg i gael dewis opsiwn Saesneg wrth ffonio meddygfa neu gwmni traws wladol.
Yn debyg iawn i angen cymuned mae isadeiledd syn pwysleisio’r Gymraeg gyntaf ac sy’n gynhwysol yn bwysig iawn i’n iaith.
Mae Cymdeithas yr Iaith yn cydnabod yr angen am ofodau Cymraeg yn ein hymgyrch am 1,000 o ofodau uniaith Gymraeg.
Ond heb siaradwyr a defnydd cyson gall iaith fynd i fod yn farwaidd neu diflannu yn llwyr. Mae cynnal cymunedau daearyddol o siaradwyr Cymraeg sydd â’r gallu i fyw yn y Gymraeg yn ddyddiol yn hanfodol i warchod, cynnal a datblygu ein iaith i genedlaethau’r dyfodol.
———
Tá an ghéarchéim tithíochta i bhfad níos sine ná an phaindéim. Ó lár an chéid seo caite i leith tá muid ag troid agus ag feachtasaíocht chun pobail na Breataine Bige a chosaint.
Ní féidir teanga agus pobal a scaradh óna chéile. Ní pobail na Breatnaise amháin atá i gceist ach gach uile phobal sa mBreatain Bheag ar fad.
Más í an Bhreatain Bheag an áit a bhfuil cónaí ort, is leat féin í teanga na Breatnaise; is teanga í a cheanglaíos d’áit faoi leith muid.
Is deas an smaoineamh é nach bhfuil duine ar bith ann nach bhfuil Breatnais aige sa mBreatain Bheag—nach bhfuil aon duine ann ach líofa nó ag foghlaim, tá gach uile dhuine in áit éigin idir an dá phol úd.
Is fíor é sin de bharr gur éirigh ár dteanga feiceálach—comharthaí bóthair, comharthaí dátheangacha sna siopaí nó i spásanna poiblí, nó b’fhéidir go gcloisfeá an Bhreatnais i dtús báire ag tairiscint rogha Béarla duit agus tú ag cur glaoigh ar ionad sláinte nó ar chomhlacht trasnáisiúnta.
Cosúil le haon riachtanas pobail, tá bonneagar (infreastruchtúr) cuimsitheach a ligeas béim ar an mBreatnais i dtús báire an-tábhachtach dár dteanga.
Aithníonn Cymdeithas yr Iaith an gá atá le spásanna Breatnaise agus tá feachtas ar bun againn chun 1,000 spás Breatnaise aonteangach a bhaint amach.
Ach in éagmais cainteoirí agus gan í a bheith in úsáid bhuan, seans go mbainfear brí agus beocht as an teanga nó go n-imeoidh sí ar fad gan tásc gan tuairisc.
Ní foláir pobail thíreolaíocha de chainteoirí Breatnaise a choinneáil, pobail fhearainn a fhéadas a bheith ag maireachtáil sa mBreatnais ó lá go lá, i riocht’s go mbeidh ár dteanga á coimhéad agus á cothú agus á forbairt le haghaidh na nglún a éireos aníos amach anseo.
~ Buíochas le Hynek Daniel Janoušek as an sliocht a aistriú.
