Bunaíodh Raidió Éireann (ar a dtugtar Raidió Teilifís Éireann sa lá atá inniu ann) go hoifigiúil ar an 1 Eanáir 1926. Ba chéim mhór chun tosaigh é i stair chraolacháin na hÉireann. Ba é an chéad seirbhís craolacháin phoiblí oifigiúil in Éirinn é.

Anuas air sin, ba shiombail a bhunú den tábhacht a bhain leis an raidió mar mheán cumarsáide agus mar ghléas tógála stáit i luathbhlianta an tSaorstáit.

Go luath i ndiaidh bhunú an tSaorstáit, d’aithin an rialtas tábhacht an raidió chun aontacht chultúrtha agus pholaitiúil a chothú. Chonacthas an tseirbhís mar bhealach chun féiniúlacht náisiúnta a fhorbairt agus chun cultúr agus teanga na hÉireann a chur chun cinn.

Míníonn Caoimhghin Ó Croidheáin an bunús idé-eolaíochta a bhí le hiarrachtaí an stáit i leith na Gaeilge an tráth seo. Díríodh an mhian a bhí ann d’athrú sóisialta (athdháileadh talún, cearta oibrithe srl) isteach in athruithe a bhain leis an gcultúr – an ‘Gaelú’ a rinneadh ar an gcóras oideachais, mar shampla.

Baineadh leas as an nGaeilge agus na meáin nua cosúil le Raidió Éireann, arsa Ó Croidheáin, ‘mar ghléas chun an stát a chomhdhlúthú’, tráth a raibh bagairt ann go fóill ó phoblachtaigh a chreid nach raibh dlisteanacht ag an Saorstát.

I dtaca le forbairt an stáisiúin, roimh do Raidió Éireann teacht ar an bhfód, rinneadh tástáil ar an raidió trí chraoltaí raidió eile. Ba é an chéad stáisiún raidió Éireannach ceadúnaithe ná 2RN, a thosaigh tástáil ar chraoltaí i mí na Nollag 1925 agus a chuir tús le craoladh rialta go hoifigiúil faoin scáth Raidió Éireann ar an 1 Eanáir 1926.

Ba as imeartas focail bunaithe ar an nath cainte i mBéarla na hÉireann, ‘are ye right there, Michael, are ye right?’, a tháinig an t-ainm 2RN. Bhí an t-ainm ag teacht leis na cineálacha ainmneacha a bhaistí ar stáisiúin raidió eile an t-am sin. Is ar 36 Sráid Bheag na Danmhairge, Baile Átha Cliath, a bhí stiúideo 2RN.

Thug an Dr. Dubhghlas de hÍde, duine de bhunaitheoirí Chonradh na Gaeilge agus an chéad Uachtarán ar na sé chontae is fiche ina dhiaidh sin, an chéad óráid ar 2RN. Leag sé béim ar thábhacht an chultúir agus ar an nGaeilge a chaomhnú. Bhí ceol agus siamsaíocht mar chuid den chlár tosaigh freisin.

Arsa de hÍde agus é i mbun óráide ar an gcéad lá den chraoladh:

‘Beidh Éire ag seasamh go láidir ar a cosa féin. Is í an Ghaeilge an leathchos agus is í an leathchos eile an damhsa, an ceol agus ár gcluichí féin’.

Ar dtús, bhí dúshláin ag an stáisiún maidir lena chumas gach cuid den stát, go háirithe ceantair thuaithe, a bhaint amach mar gheall ar theorainneacha na teicneolaíochta tarchurtha. Níor shroich an stáisiún na contaetha Ghaeltachta go dtí na 1930í. Mar sin féin, rinneadh feabhsuithe de réir a chéile sna blianta ina dhiaidh sin.

Cé gur phléigh J.J. Walsh, an tAire Poist agus Teilegrafa, stáisiúin raidió do na ceantair Ghaeltachta sna 1920í, níor bunaíodh a leithéid mar gheall ar pholasaithe eacnamaíocha coimeádacha. I ndáiríre dhírigh an tseirbhís 2RN ar lucht labhartha an Bhéarla.

Bhíodh cláracha áirithe ar nós Nuacht agus Tréimhseachán Teann, le cloisteáil le hais cláracha ar CLG, cláracha ceoil thraidisiúnta agus cláracha reiligiúnacha Caitliceacha.

Sna 1940í, dhírigh cláracha ar nós Is Your Irish Rusty? agus Listen and Learn ar lucht foghlamtha na Gaeilge agus lucht an chúpla focal.

Mhol Éamonn de Valera agus é ina Thaoiseach in 1943 go mbunófaí seirbhís raidió don Ghaeltacht, ach níor tharla sé go ceann 30 bliain eile.

Fágadh é faoi Ghluaiseacht Cearta Sibhialta na Gaeltachta stáisiún raidió bradach, Saor-Raidió Chonamara, a bhunú in 1970 agus an stát a náiriú sular bunaíodh Raidió na Gaeltachta go hoifigiúil roinnt blianta ina dhiaidh sin in 1973.