Ba mhaith le Misneach ár ndlúthpháirtíocht mhacánta a léiriú lenár gcomrádaí sa Lucht Siúil i ndiaidh an choirloiscthe lofa ar an gCarn Mór, Co. na Gaillimhe, an tseachtain seo caite.

Ní hamháin gur fhág an t-ionsaí teaghlach gan dídean, ach léirigh sé cé chomh nimhneach is atá an fuath frith-Mhincéir go fóill sa tír seo.

Tá stair fhada ghránna ag an bhfuath céanna i gContae na Gaillimhe. In 1968 scaoileadh urchar i dtreo grúpa Mincéirí i Rathún. Ag an am bhí sé beartaithe ag Corparáid na Gaillimhe suíomh láithreáin stad a thógáil ar imeall na cathrach. Rinne an pobal áitiúil agóid chun stop a chur leis an tógáil.

In áit seasamh leis an Lucht Siúil, thacaigh an comhairleoir Micheal Mac Gabhann leis na biogóidí, ag maíomh gur “núis” a bhí sna Mincéirí a rinneadh ionsaí orthu

Os cionn leathchéad bliain níos déanaí tá an Lucht Siúil fós ag fulaingt an chiníochais chéanna sa phobal. Agus ar nós 1968, tá ionadaithe tofa na comhairle cathrach ina measc siúd atá ag cur leis an bhfuath céanna.

I Meitheamh na bliana seo bhí feachtas rathúil láidir ann chun cinntiú nach dtoghfaí an comhairleoir neamhspleách Noel Larkin mar mhaor na cathrach.

Ghlaoigh an comhairleoir claonta é seo “Zulus” ar ghrúpa den Lucht Siúil agus a dúirt go “tugtar gach deis dóibh a bheith lonnaithe agus a imeascadh leis sa tsochaí”, ach roghnaíonn siad “é seo a dhiúltú”.

Dúradh é seo sa bhliain 2020, i “Príomhchathair Chultúir na hEorpa”.

Tá os cionn €25 milliún caite ag an stát ar Ghaillimh 2020 go dtí seo. Is mór an bhearna idir an caiteachas sin agus an méid suarach de €229,493 a caitheadh ar thithíocht don Lucht Siúil thar sé bliana, idir 2013 agus 2019, gan oiread is pingin rua caite i 2013, 2016, ná i 2018.

Léiríonn an bhearna ollmhór idir an dá mhéad seo a dhoicheallaí atá an rialtas faoi thacú leis an Lucht Siúil.

Toradh ar an easpa suime sin is ea an borradh atá ag teacht faoin meon frith-Mhincéarach agus is é an meon aineolach claonta seo is cúis leis an ionsaí gránna seo. 

Cuimhnímis, chomh maith, go bhfuil an t-ionsaí seo tar éis tarlú  an samhradh seo agus an-bhorradh ag teacht faoi pháirtithe atá i bhfad amach ar an eite dheis agus faoi ghrúpaí antoisceacha i stát an Sé Chontae Fhichead.

Tar éis na hagóide in Uachtar Ard i gcoinne an Ionaid Soláthar Díreach an bhliain seo caite agus an t-ionsaí seo i mbliana, is cinnte nach bhfuil aon chineál gradaim don chultúr tuilte ag Gaillimh.

Caithfimid mar phobal ar fud fad na tíre teacht le chéile i gcoinne an chiníochais agus seasamh leis an Lucht Siúil agus le grúpaí imeallaithe eile

---

Galway 2020 – The capital of culture or the capital of racism?

Misneach wish to extend our total solidarity to our comrades in the Travelling community after the disgraceful arson attack in Carnmore, County Galway, last week.

Not only did the attack leave a family homeless, but it demonstrated how intense anti-Traveller hatred remains in this country today.

There is a long and sordid history of anti-Traveller sentiment in County Galway. In 1968 a gun was fired at a group of Mincéirs in Rahoon. At the time, Galway Corporation sought to build a halting site on the edge of the city. The local community organised a protest to resist construction of the site.

Instead of standing with the Travellers, local councillor, Micheal Mac Gabhann sided with the bigots, branding the Mincéirs who had been attacked a “nuisance”.

Over fifty years later and the Travelling community are still suffering the same racism in the community. And, like 1968, the elected representatives of the city council are among those contributing to this hatred.

In June a strong and, ultimately successful, campaign was mounted against councillor Noel Larkin to stop him being elected mayor of Galway.

This blinkered councillor called a group of Travellers “Zulus” and has stated that “they have been given every opportunity to locate and assimilate into society” but that the choose to “reject this”.

This was said in 2020, in the so-called “Cultural Capital of Europe”.

The state has spent over €25 million on Galway 2020 up to now. This stands in stark contrast to the paltry expenditure of €229,493 that has been spent on housing for the Travelling community over six years, between 2013 and 2019, with not a cent being spent in 2013, 2016 or 2018.

As a result of this marginalisation there has been a marked increase in anti-Mincéir and ignorant sentiment which has, in turn, led to this attack.

The gulf in expenditure demonstrates clearly the lack of interest the state has in properly supporting the Travelling community.

This persistent marginalization by the state has fed the anti-Traveller sentiment among the population and has assisted in creating the context for this latest attack.

It must be noted too, that this attack has occurred against the backdrop of a rise in far-right activity in the Twenty-Six Counties over the summer.

Following the protest against a Direct Provision Center in Oughterard last year, and, now, this latest attack against Travellers it is clear that Galway does not deserve its title of cultural capital.

As a country we must stand together against racism and these attacks on Travellers and other marginalized groups.

Tá tacaíocht á lorg d’achainí nua, a bhfuil baint aige le pobal na Gaeltachta, le roinnt laethantaí anuas. Is ar shuíomh an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh (European Citizens’ Initiative) atá an achainí.

De réir na hachainí seo, bheadh tacaíocht agus maoiniú breise ag dul do réigiún áirithe san Eoraip a bhfuil tréithe áirithe cultúrtha ag baint leo, an Ghaeltacht sa chás seo, dá nglacfaí leis na hathruithe dlí atá mollta ann.

Cé, ar ndóigh, go bhfuil muide i Misneach go láidir den tuairim go dteastaíonn tuilleadh infheistíochta agus cumhachta ón nGaeltacht, tá amhras mór orainn faoi chultúr na n-achainí gur léir dúinn a bhfuil greim aige ar ghluaiseacht na Gaeilge.

Cé go bhfuil Misneach tar éis roinnt achainí a scaoileadh i gcaitheamh na mblianta chun tacú le feachtais a tháinig ón mbun aníos ó phobal na Gaeltachta, ní chreideann muid go mbaineann aon achainí amach an méid a theastaíonn.

Níl aon cheo níos laige mar uirlis pholaitiúil ná achainí. Níor athraigh aon achainí a dhath a riamh agus ní athróidh choíche.

“Pressure valves” atá iontu leis an tuiscint a thabhairt do dhaoine go bhfuil siad i mbun agóidíochta nuair nach bhfuil.

Maidir leis an achainí áirithe seo atá dírithe ar an Aontas Eorpach agus stádas na Gaeilge agus na Gaeltachta mar mhionlach le cearta áirithe laistigh den aontas sin, b’fhiú bheith airdeallach ar impleachtaí na hídé-eolaíochta a thagann leis an “mionlú”.

Is sna 1970idí a ghlac Stát an Sé Chontae Fhichead ballraíocht san Aontas Eorpach. Ní aon comhtharlúint é gur caitheadh togra na hathbheochana i dtraipisí go hiomlán ag an tráth céanna.

Bhain rialtas BÁC leas as ídé-eolaíocht an Aontais Eorpaigh, a dhírigh ar chearta teangacha mionlaithe, chun neamhaird a dhéanamh ar an  bhfíor-athbheochan agus athdháileadh cumhachta a bhí, agus atá, de dhíth chun go slánófar an Ghaeltacht agus an teanga.

Feictear anois le meath leanúnach na Gaeltachta, nach aon mhaith i ndáiríre na cearta mionlaigh seo mura bhfuil an stát sásta fíordhaonlathas a thabhairt don chosmhuintir inti.

I ndeireadh na dála, teastaíonn clampar má tá cluas éisteachta uainn ó uasaicme atá ar nós cuma liom faoin gcosmhuintir, sin nó (níos fearr aríst!) gníomh díreach le tarraingt ar ár son féin.

Is fada pobal na Gaeltachta á chiapadh ag cur chuige pleanála Chomhairle Chontae Chiarraí, cur chuige, mo léir, atá beag beann ar theanga, ar bhailte, ar oidhreacht, agus ar shocracht phobal na Gaeltachta.  

Tá cás amháin díobh tar éis aird mhór a tharrac ar an éagóir chórasach so le déanaí – sin cruachás an ghníomhaí phobail agus ceoltóir aitheanta, Breandán Ó Beaglaoich. 

Tá dhá bhliain phríosúnachta á bhagairt air agus fíneáil de dhá mhilliún euro déag toisc tigh a bheith tógtha aige ar a chuid talún féin i mBaile na bPoc.  

Inné, tháinig an chéad bhuille dhóchais le fada.  

Toisc an Chomhairle a bheith ag glacadh le haighneachtaí faoi láthair do phlean forbartha an chontae don tréimhse 2022-2028 – sheol Todhchaí na Tuaithe aighneacht ina bhfuil cúig éileamh ar Chomhairle Chontae Chiarraí, éilimh arbh fhiú do bhunadh gach pobail thuaithe in Éirinn a léamh agus a thuiscint. 

Is féidir na héilimh a léamh, agus an achainí phráinneach a shíniú ag an nasc so

Baineann an aighneacht le mór-cheisteanna ár linne maidir leis an ngéarchéim tithíochta agus todhchaí na Gaeltachta. Is mithid do phobal na Gaeilge tacú le Todhchaí na Tuaithe na cúig éileamh a dhéanamh – mar go mbainid le todhchaí gach pobail in Éirinn. 

Is ábhar misnigh é go bhfuil muintir Chiarraí ag éileamh a gceart – ach an éisteofar? 

Tá tuilleadh eolais le fáil faoin scéal seo ar ár suíomh anseo

I ndiaidh na míonna margála, i ndiaidh na gcluichí agus na cliúsaíochta ar fad, tá an cleamhnas déanta faoi dheireadh.

Ag teacht le sprid na daonlachta, tá againn rialtas nach bhfuil duine ar bith sásta leis: Frankenrialtas déanta as seanphíosaí lofa de chuid an tseanchórais pholaitiúil, a bhfuil cuma an bheo air – nó go bhfeictear na greamanna ann.

Ach nach go maith a fhóireann an rialtas seo do 2020, bliain a chuir deireadh go deo leis an aoir pholaitiúil?

Ón toghchán i leith tá muid ag coimeád na geamaireachta idir Fine Gael – a mhaíonn nach bhfuil de dhíth acu ach cúpla bliain eile ar an jab agus ansin, bí cinnte, tosófar ar an obair – agus Fianna Fáil, nár fhaca fadhb ar bith i staid an stáit ach amháin nárbh iadsan a bhí i gceannas uirthi.

Ar ndóigh, creideann Fianna Fáil go bhfuil an chumhacht tuillte acu, cé gur deacair a rá cén fáth. Chonaic muid uilig an teidlíocht chéanna chomh luath agus a tháinig a rialtas úr ar an fhód – tráth ar thosaigh gach mac máthar acu ag gearrán nach raibh siad ceaptha ina n-airí.

Meas tú an é go raibh dúil dhearg ag leithéidí Michael Moynihan bheith ina Aire Sóisearach um Phoill i mBóithre Tuaithe, nó an é go síleann na daoine seo go bhfuil teidil (agus ardú pá agus pinsean) tuillte acu?

Sin seanmhúnla na polaitíochta in Éirinn, nach ea? Nuair a bhuann d’fhoireann, buann tusa. Ag súil le duais a bhí sé, mar a bheadh cluiche ann. Chualathas go leor tráchta ar “sheirbhís phoiblí,” le linn an toghcháin ach níl cloiste againn ó shin ach cad atá “tuillte” ag na searbhóntaí uasail céanna.

Is léir anois, agus bhí le fada, go bhfuil aicme phroifisiúnta pholaitiúil againn sa tír seo a dhéanann talamh slán dá gceart ar an chumhacht.

Is beag atá ráite ag ár bhFrankenrialtas faoin Ghaeilge agus is lú aríst arbh fhiú a chloisteáil.

Tá a fhios ag pobal na Gaeilge – sa Ghaeltacht agus san Iar-Ghaeltacht araon – nach mbeidh aon thacaíocht ná aird ag teacht ón dream seo. Níl ina “bheartas” ach gaoth agus toit – gobán suarach súraic lenár gceansú. Tá cleachtadh agus seanchleachtadh againn ar an chleas sin.

Mar a léiríonn ceapacháin Jack Chambers ina Aire Gaeltachta, níl an rialtas nua seo sásta fiú cainteoir líofa a chuir i bhfeighil an róil sin go fóill.

Ach an é nach bhfuil i ndán dúinn ach mairg agus gruaim? Ní hea, muis! Tá ábhar dóchais le haithint fiú san aoir seo.

Nach maith, mar shampla, go bhfuil deireadh curtha le seanáiteamh Fhine Gael agus Fhianna Fáil nach dhá mhargaile ón mhála chéanna iad? Den chéad uair leis na glúnta tá difríocht ann idir polasuithe an rialtais agus polasuithe a luchta fhreasúra sna Sé Chonate Fhichead.

Cibé cén tuairim atá agat ar Shinn Féin, is buntáiste dúinn uilig an scoilt seo i gcomhaontú seanbhunaithe na haicme polaitiúla. Cruthaíonn scoilt spás do smaointí agus polasaithe nua, rud atá ag teastáil le fada i ndioscúrsa polaitiúil na Sé Chontae Fhichead.

Ar ndóigh, ní féidir bheith ag brath ar polaitiúlacht na bpáirtithe amháin ach is ábhar eile dóchais dúinn an ghluaiseacht Black Lives Matter agus an ghníomhaíocht atá á heascairt aisti fud fad an domhain.

Tá éifeacht na gluaiseachta céanna le brath anseo in Éirinn, ní amháin i gcomhráití faoin chiníochas ach sna coincheapa radacacha á bplé anois den chéad uair sa dioscúrsa náisiúnta – go háirithe dí-mhaoiniú agus cealú na bpéas.

Ach is í an chúis dhóchais is mó atá againn i láthair na huaire ná tuirse agus míshástacht mhuintir na hÉireann lenár gceannairí féincheaptha san aicme pholaitiúil.

Ba léir don té ab shoineanta gur thábhachtaí an chumhacht ná leas an ghnáthdhuine do Fhianna Fáil, Fine Gael, agus – ar a laghad – do cheannairí an Chomhaontais Ghlais.

Mar aon le pobal na Gaeilge, agus gach duine sna Sé Chontae Fhichead nach forbróir ná baincéir iad, tuigeann muid nach ón bharr anuas a thiocfas na hathruithe lena bhfuil an formhór againn ag súil.

Mar sin, seo an t-am dea-shampla mhuintir dhubh Mheiriceá a leanstan.

Tá dúshláin shuntasacha romhainn – an t-athrú aeráide, meath na Gaeltachta, imeallú na Gaeilge, agus éagothroime eacnamaíoch nach bhfuil ach ag éirí níos measa – agus fiú má tá spás ann anois sa dioscúrsa pholaitiúil nach raibh ann roimhe seo, ní éistfear le pobal nach bhfuil eagraithe agus soiléir faoina bhfuil ag teastáil.

Is fúinne uilig anois an obair sin a dhéanamh. Seo an t-am le bheith ag neartú ár bpobal, ag cruthú agus ag cur lenár ngréasáin, agus ag stiúradh an dioscúrsa aríst agus aríst eile chuig buncheist na héagothroime a luíonn faoi na fadhbanna móra ar fad dár gcrá.

Má tá comhairle uait faoin obair sin, cá háit ar cheart toiseacht nó conas tabhairt faoi, bí i dteagmháil linne anseo.

Mar atá feicthe againn cheana in 2020, ón bhun aníos a thagann an t-athrú.

Tá sé in am obair. 

Scríobhann Ólámidé Ojegbenro i nGaeilge mar gheall ar marú George Floyd and an ciníochas. Tá leagan Béarla le fáil thíos.

Ólámidé Ojegbenro writes in Irish about the killing of George Flyod and racism. English version below.

Bhí sé an-dian ar an bpobal dubh ar fud an domhain le cúpla seachtain anuas mar chonaiceamar sceimhle ciníoch – póilín le glúin go muineál George Floyd agus a aghaidh ag insint dúinn gur cuma leis faoi shaol an fhir seo. 

Tuigeann go leor Meiriceánaigh dhubha deacrachtaí Floyd mar tá an cineál sin iompair feicthe acu go mion minic. Las dúnmharú Floyd splanc i measc an phobail i ndiaidh na gcéadta bliain de chiníochas.

Rinneadh taifead ar nóiméid dheireanacha Floyd ag lámha ceathrar póilín le Stát Minneapolis. Bhí an físeán ar fud na meáin shóisialta timpeall na cruinne taobh istigh de chúpla uair an chloig i ndiaidh na heachtra.

Bhí sé rídheacair domsa, mar dhuine dubh, breathnú ar an bhfíseán sin. Bhí mé croíbhriste, na deora ag titim díom agus an t-olcas seo ag dul i bhfeidhm orm.

Siombail atá sa bhás seo, siombail den chiníochas sistéamach ina maireann daoine dubha i Meiriceá an t-am ar fad, ciníochas sistéamach atá le feiceáil go róshoiléir sa chóras dlí choiriúil.

Cuireann bás éagórach Floyd béim ar an ualach a bhaineann le bheith i do dhuine dubh i Meiriceá agus ar fud an domhain. Chruthaigh sé an spréach a bhfuil éirí amach ann le seachtainí beaga anuas.

Rinneadh agóidí i gcoinne marú foréigneach ar fud na cruinne le cúpla seachtain anuas do George Floyd, Breonna Taylor, Ahmaud Arbery agus daoine eile nach iad. Daoine dubha atá marbh anois de bharr dath a gcraiceann.

Tá na céadta míle daoine de gach cine agus gach aois tar éis a bheith ag máirseáil le comharthaí “Black Lives Matter” in os cionn 50 tír, Éireann san áireamh.   

Is fiú go mór aird  a thabhairt ar an méid atá le rá ag Inger E Burnett-Zeigler, síceolaí agus comh-ollamh sa Scoil Leighis Feinberg in Ollscoil Northwestern, Illinois

“Tá a lán daoine le dath tuirseach. Táimid tuirseach de dhaoine nach dtuigeann muid agus nach bhfeiceann muid”, arsa Inger.

“Sílim go bhfuil sé tábhachtach do gach duine, beag beann ar chine, fiafraí ‘cén ról atá agam sa chóras seo?’, a deir sí. “Fiafraigh díot féin ‘ar thóg mé seasamh neamhghníomhach go dtí seo agus conas is féidir liom sin a athrú?’”

Tá deis againn anois comhbhá a léiriú le daoine, go háirithe daoine dubha. Tá fearg ar go leor leor daoine anois i ndiaidh na himeachtaí tragóideacha a tharla le cúpla seachtain anuas, ach is deis é seo.

Deis dúinn ar fad a bheith níos tuisciní dá chéile.

Deir daoine áirithe nach bhfeiceann siad dath. Cé go ndeirtear seo le dea-thoil den chuid is mó, is bréag é, bréag chontúirteach. Aithníonn gach duine, fiú páistí, an difir idir cine amháin agus cine eile. Déanann an bhréag “nach bhfeiceann daoine dath” beag is fiú d’eispéireas daoine dubha.

Déantar neamhaird ar phíosa tábhachtach d’aitheantas duine muna dtugtar suntas dá dath. Tá daoine ag iarraidh go n-aithneofar iad mar dhaoine iomláine.

Is féidir le ciníochas a bheith chomh caolchúiseach sin sa chaoi is nach dtuigeann an t-íospartach ná an té atá ciníoch é go hiomlán. Ach is féidir leis na mion-ionsaithe seo, mar a ghlaoitear orthu, fíor-damáiste a dhéanamh freisin.

Mar fhocal scoir, is é an chéad chéim chun deireadh a chur le ciníochas ná súile daoine a raibh dúnta a oscailt le go bhfeicfidh siad gach rud go soiléir.

Creidtear go minic gur ábhair ró-chonspóideach iad an cine agus an ciníochas. Ní bhíonn daoine ag iarraidh cur isteach ar dhaoine eile. Ach is ceist cearta daonna é faoin am seo agus caithfimid cur isteach ar dhaoine agus labhairt ar na hábhair atá ‘ró-chonspóideach’.

Níl an dara rogha againn anois ach an córas a athrú. Muna déanfaimid amhlaidh leanfaidh foréigean agus dúnmharú daoine dubha ar aghaidh. An rud is fearr le déanamh anois ná oideachas a chur ort féin.

Tá dualgas ar dhaoine geala foghlaim faoin gciníochas córasach, faoi conas mar ar éirigh le daoine dubha an lámh in uachtar a fháil go dtí seo, agus faoin streachailt a bhí ag daoine dubha go dtí seo.

Bí airdeallach ar na claontaí atá agat féin, éist le daoine dubha agus tabhair poiblíocht don mhéid atá le rá acu. Ní leor é gan a bheith ciníoch, is mithid anois bheith frith-chiníoch.

Caithfear seasamh suas i gcoinne an chiníochais gach lá, fiú nuair atá sé míchompordach duit, nuair nach bhfuil tú ag iarraidh, nuair a bheadh sé níos fusa duit fanacht i do thost.

—————–

The past few weeks has been very tough for the black community all around the world as we saw a racial terror – a cop with a knee to George Floyd’s neck, a soulless look and a casual disregard for life.

Floyd’s struggle resonates with many black Americans and the timing of his killing created a spark that has lit an uprising over centuries of racism.

His final moments at the hands of four Minneapolis police officers was replayed on social media by a witness at the scene and a couple hours after it had gone viral. Watching that video as a black person was very heart-wrenching, upsetting, barbaric and distressing to the extent that I could not even stop the tears from dropping.

His death has come to symbolize the generations of systemic racism that black people are subjected to and the plight of black people navigating the criminal justice system.

Floyd’s unjust death highlights the burden of being black in America and all over the world.

Hundreds of thousands of demonstrators, including people of all colours and ages, marched and protested against the violent killing of not only George Floyd but of Breonna Taylor, Ahmaud Arbery and countless others.

They carried signs saying “Black lives matter” in around 50 countries, including here in Ireland.

The words of Inger E Burnett-Zeigler, associate professor in psychology at the Feinberg School of Medicine at North-Western University, Illinois, are worth heeding:

“A lot of people of colour are tired. We’re tired of being the unseen and misunderstood”, she says.

“I think it’s important for everyone, regardless of race, to ask ‘what is my role in this system?’’, says Burnett-Zeigler. “Ask yourself ‘have I been passive bystander, and how can I change that?’”

The tragic events of recent weeks have fired many people up. But they have also created an opportunity for us to show empathy towards others, especially people of colour.

Some people claim not to see colour. Although this may be well-intended, the idea that people are colour-blind is false. Everyone, even kids, can discern differences in races.

This colour-blindness also invalidates people of colour who may have “lived experience” that is not like their white counterparts. Moreover, people don’t want important parts of their identity to be erased. They want to be recognized and respected for the entirety of their person.

Some racism is so subtle that neither the victim nor perpetrator may entirely understand what is going on. This underlying racism is often especially toxic for people of colour, for example in the form of racial micro aggressions.

In conclusion, the first step in eliminating racism is to make the “invisible” visible. I realize how controversial topics of race and racism are and how many people believe it’s safer not to say anything and not ruffle any feathers.

However, this is a fundamental issue of human rights issue and not a mere issue of issue of opinion. Maintaining the status quo of a system that continues to marginalize and disproportionately murder people of colour is not simply an opinion or a topic for debate.

The best thing to do is to educate ourselves on systemic racism, the struggles, and barriers to success of people of colour, examine our personal biases, and listen to and amplify the voices of people colour. It is imperative to be more than “not racist’” but, instead, to be actively anti-racist and confront racial injustices daily – even when it’s uncomfortable.

Tá grúpaí agus gníomhaithe cearta teanga ó Éirinn, Albain, an Bhreatain Beag, Manainn agus Corn na Bhreataine – Misneach na hÉireann ina measc – tar éis teacht le chéile chun “An Chairt Cheilteach um Thithíocht” (atá le léamh thíos) a fhoilsiú. 

Tháinig an comhaontas seo le chéile chun cáineadh láidir a dhéanamh ar an ngearchéim tithíochta atá ag titim amach inár dtíortha éagsúla agus ag déanamh scrios ar ár bpobail teanga. 

Leagtar amach liosta éileamh sa gcairt seo, agus maítear gur gá do rialtais agus d’údaráis réigiúnacha polasaithe a chur a bhfeidhm a chinnteos gur féidir le cainteoirí mionteanga cur futhú go hinbhuanaithe ina gceantair dhúchais.

Tuigeann Misneach agus na grúpaí eile atá páirteach sa bhfeachtas seo nach mbaineann bás teanga go príomhúil le ceisteanna cultúrtha nó oideachais ach le polasaithe eacnamaíocha atá ag déanamh scrios ar phobail imeallacha, agus le dearcadh a chuireann dia beag na turasóireachta chun tosaigh ar leas fadtéarmach na ndaoine sna pobail seo.

Ar ndóigh, ní fadhb cathrach amháin í an ghéarchéim tithíochta in Éirinn nó na tíortha Ceilteacha eile. In Éirinn, maraon le himircigh, an lucht siúil agus grúpaí imeallacha eile, tá muintir na Gaeltachta i measc na bpobal is mó ata thíos leis an éigeandáil. 

I dteannta le pobail mionteangacha eile, tá fás mór tagtha ar líon na dtithe  saoire agus tithe eile atá le ligean ar  AirBnB sna ceantracha seo, rud atá á dhéanamh níos deacra ar dhaoine a oibríonn agus a chónaíonn sa Ghaeltacht teacht ar áit chónaithe. 

I mí na Samhna 2019, mar shampla, ní raibh ach trí theach le fáil ar cíos i nGaeltacht Chiarraí ar Daft.ie – san am céanna bhí 219 teach saoire ar fáil le haghaidh turasóirí! San am céanna tá An Bord Pleanála ag diúltiú cead pleanála do Ghaeilgeoirí atá ag obair i gceantracha Gaeltachta chun tithe a thógáil agus cur fúthu ann go buan.

Dar le Tomás Ó Loingsigh, gníomhaí cearta tithíochta agus ball de Mhisneach, go bhfuil:

“an ghéarchéim tithíochta ag titim amach ní amháin sna cathracha, ach i gceantracha tuaithe agus Gaeltachta chomh maith, ní amháin in Éirinn, ach i measc pobal mionteangacha sna tíortha Ceilteacha ar fad.”

“Ar mhaithe leis an turasóireacht agus le lucht an rachmais, níl teacht ar thithe ar phraghas réasúnta ag muintir na Gaeltachta agus tá scrios á dhéanamh ar an nGaeilge mar teanga pobail mar thoradh díreach air sin. Tá an troid ar son cearta teanga agus cearta tithíochta nasctha le chéile go dlúth.” 

Deir Robat Idris, ball Cymdeithas yr laith, grúpa cearta teanga sa mBreatain Bheag: 

“tá an-chuid fadhbanna nua a bhaineann leis an ngéarchéim tithíochta tagtha chun cinn mar thoradh ar Covid-19. Tá líon mór daoine feicthe againn ag teitheadh chuig a gcuid athbhailte, agus tá fógraí le haghaidh lóistín ar cíos fós suas ag Airbnb i rith an dianghlasaithe.” 

“Feictear an Bhreatain Bheag mar áit le héalú chuige, mar cinéal clós súgartha, ní mar áit ina bhfuil pobal beo ina gcónaí. Tá an easpa tithíochta le haghaidh daoine áitiúla ag bagairt an bonn a bhaint den Bhreatnais mar theanga pobail sna ceantracha is láidire don teanga”

Is féidir an Chairt Cheilteach um Thithíocht a léamh ina hiomláine anseo:

An Chairt Cheilteach um Thithíocht – An Ceart chun Áitribh 

Is fadhb ollmhór í an ghéarchéim tithíochta atá ag cur todhchaí phobail labhartha na dteangacha Ceilteacha i mbaol.

Fógraímid, mar eagraíochtaí a dhéanann ionadaíocht ar mhionteangacha na náisiún Ceilteach, go bhfuil géarghá le gníomh gan mhoill. Caithfear an damáiste atá déanta ar ár bpobail agus ár dteangacha a leigheas – lena n-áirítear in áiteanna nach labhraítear ár dteangacha a thuilleadh.

Tá rátaí easpa dídine ag dul in airde go leanúnach, agus tá níos mó agus níos mó daoine ann nach bhfuil sé d’acmhainn acu maireachtáil ina gceantair dhúchais. Feictear dúinn go bhfuil an méid seo tarlaithe de bharr polasaithe na rialtaisí lárnacha agus cineachta. Ina measc sin, tá polasaí na déine agus na blianta d’éagothromaíocht eacnamaíoch a dhéanann cos ar bolg ar ár bpobail tuaithe.

Mar sin, éilímid ar na rialtais sraith polasaithe a chur i bhfeidhm chun a chinntiú go mbeidh na daoine a mhaireann agus a n-oibríonn sna ceantracha seo – lena n-áirítear daoine ar baill iad de phobail immeallaithe agus mionlaigh – in ann fanacht ina bpobail áitiúla. Rachadh sé seo chun tairbhe ár dteangacha agus rath ár bpobal, le haird chuí á tabhairt ar chothramaíocht deiseanna, beag beann ar aicme, inscne nó cine. Ar bhearta na bpolasaithe sin, ba chóir iad seo a leanas a bheith san áireamh:

• uasteorainn le céatadán na n-athbhailte agus na dtithe saoire in aon phobal;
• athrú ar an sainmhíniú de thithíocht inachmhainne agus rialú costaisí cíosa ionas go mbeidis inachmhainne do dhaoine ar mheán-tuarastal an cheantair;
• rialú breise agus cáin nua pionósach ar thithe a úsáidtear i gcomhair AirBnB amháin nó go príomhúil, lena n-airítear idirdhealú sainiúil a dhéanamh idir tithe/árasáin a úsáid mar teach saoire nó mar réadmhaoin AirBnB;
• plean stráitéiseach a fhorbairt i leith tithíochta agus turasóireachta i gceantracha tuaithe chun dul i ngleic leis an gcaoi go bhfuil an-chuid tithe fágtha ar lár ón stoc tithíochta áitiúil;
• cumhachtaí pleanála a dhílárú go dtí an leibhéal áitiúil is iomchuí, lena n-áirítear spriocanna tithíochta a leagan síos, agus riachtanas dosheachanta a dhéanamh den phleanáil teanga;
• praghasanna cíosa a bhainistiú ionas go mbeadh siad inachmhainne do daoine ar thuarastail áitiúla;
• leasú a dhéanamh ar aon laigí nó lúbanna ar lár sa dlí a thabharfadh deis cáin a sheachtaint;
• reachtaíocht nua réadmhaoine a thabhairt isteach chun praghasanna agus cíosanna a rialú, chun tacaíochtaí sainiúla a ofráil do chainteoirí mionteangacha chun go mbeidh siad in ann fanacht ina bpobail, agus chun a chinntiú go n-úsáidtear aon tithíocht fholamh atá in áit sula dtabharfaí faoi fhorbairtí nua;
• an stoc tithíocht shóisialta agus stoc tearcúsáidte a thabhairt ar ais faoi úinéireacht an phobail, agus úinéireacht pobail a bheith ar chuid shuntasach de gach tionscadal tithíochta nua;
• cáin ar bhrábús tiarnaí talún a thabhairt isteach as a ndéanfaí infheistíocht chun tithe folmha agus tithe saoire a chur ar ais in úsáid do phobail áitiúla agus do na daoine a mhaireann agus a n-oibríonn iontu;
• dreasachtaí a chur ar fáil ar mhaithe le hathchóirí agus/nó tógáil tithíocht atá inbhuanaithe ó thaobh ábhair agus modh tógála de;
• fíneálacha a ghearradh as diúltiú d’áit chónaithe a ligean amach ar cíos do bhaill aon phobail faoi míbhuntáiste, an Lucht Siúil nó teifigh mar shampla.

Is féidir físeán a ghabhann leis an gCairt agus leaganacha den doiciméad sna teangacha Ceilteacha éagsúla a fheiceáil ar suíomh Cymdeithas Yr Iaith anseo.

Tá lucht oibre Debenhams fós á dtréigint ag an gcomhlacht ó scaoileadh iad uilig chun bealaigh i rith Mí Aibreáin. Chinn lucht bainistíochta an chomhlachta na siopaí uilig sna Sé Chontae Fhichead a dhúnadh de bharr nach raibh brabús mór go leor á dtuilleamh acu.

Bhí buairt ann le tamall anuas i measc na n-oibrithe go ndúnfaí na siopaí sna Sé Chontae Fhichead, óir ní raibh an brabús céanna á ghiniúint acu is a bhí ag na cinn i Sasana. Thapaigh bord bainistíochta an chomhlachta an deis a thug an ghéarchéim Covid i mbealach soiniciúil.

Is mná iad na hoibrithe den chuid is mó agus roinnt mhaith acu ag obair leis an gcomhlacht leis na blianta fada ó aimsir Roche’s Stores.

Ainneoin é sin, níl cúiteamh ar bith curtha ar fáil ag Debenhams do na hoibrithe dílse seo. Sheol an comhlacht ríomhphost chuig na hoibrithe go luath i ndiaidh do na srianta dianghlasála a bheith curtha i bhfeidhm inar dúradh leo go raibh siad á ligean chun bealaigh

Míníodh sa teachtaireacht nach mbeadh pacáiste scartha ar bith ar fáil agus gur chóir do na hoibrithe cúiteamh a lorg ón stát.

Idir an dá linn, eagraíodh feachtas agóide. Ní raibh bealach ar bith ag na hoibrithe labhairt amach ar a son féin le linn na paindéime, seachas agóidí a eagrú lasmuigh de na siopaí a bhí dúnta.

Eagraíodh agóidí ar Shráid Mhic Anraí i mBaile Átha Cliath, i dTamhlacht agus i mBaile Bláinséir i mbruachbhailte na cathrach, i bPort Láirge, Gaillimh, Corcaigh agus in áiteachaí eile nach iad. Bhí na hoibrithe airdeallach ar an scaradh sóisialta agus iad i mbun agóide agus bhí mascanna agus láimhíní á gcaitheamh acu.

Mar sin féin, rinne na Gardaí leatrom orthu agus an fhianaise uilig le feiceáil anois ar na meáin sóisialta. Úsáideadh an reachtaíocht éigeandála a tugadh isteach de bharr na géarchéime Covid chun na hagóidí a bhriseadh suas.

Ba dhíol suntais é d’oibrithe Debenhams nach bhfuil spéis dá laghad ag na Gardaí cur isteach ar na hagóidí atá á reáchtáil go rímhinic ag faisistithe amhail Gemma O’Doherty.

Tá lámh mhór ag Banc na hÉireann san eagraíocht a stiúrann Debenhams. Tá na hoibrithe anois ag éilimh ar an mbanc sin agus ar an rialtas an rud ceart a dhéanamh agus cúiteamh a íoc leis na hoibrithe. 

Ar ndóigh, agus bancanna na tíre tar éis na scórtha de bhilliúin euro a fháil ó cháiníocaitheoirí le dhá bhliain déag anuas, cheapfá go mbeidis ag iarraidh an cothrom na féinnne a thabhairt do chosmhuintir na tíre gan aon ghá le feactasaíocht.

Tá oibrithe Debenhams tar éis tosaíochtaí an stát chaipitligh a léiriú go soiléir. Tugtar tús áite do na comhlachtaí móra, na bancanna agus, fiú, na faisistithe. Is mithid dúinn seasamh le hoibrithe Debenhams agus ár nglór a ardú ar a son.

Sa tsraith alt seo, rinneadh anailís ar ghnéithe áirithe den ghéarchéim corónach. Ina theannta sin, leagadh síos fís dhearfach den chineál sochaí atá de dhíth chun a leithéid de ghéarchéim a sheachaint arís sa todhchaí.

San alt deireanach seo, breathnófar ar an leigheas atá air seo uilig. Dar ndóigh, níl na freagraí uilig againn, ach is fiú aird a tharraingt ar ghné nó dhó a d’fhéadfadh feabhas a chur ar chúrsaí amach anseo.

Chun go dtiocfaidh muid slán ón tsáinn ina bhfuilimid, agus chun go bhfanfaidh muid slán, caithfear droim láimhe a thabhairt don chóras eacnamaíochta mar atá agus na sean-rialacha a ghabhann leis. 

Ba chóir do na hoibrithe seilbh a ghlacadh ar a gcuid láthair oibre, ach go háraithe na hoispidéil phríobháideacha. Níor chóir go mbeadh aon bhaint ag an mbrabús ná an t-ioncam leis an leibhéal cúraim a chuirtear ar fáil don phobal.

Caithfear polasaí uile-Éireann a chur i bhfeidhm agus cúl a thabhairt don críochdheighilt atá, arís is arís, ag déanamh dochair do shláinte mhuintir an oileáin. 

Ba chóir go bhfanfadh na scoileanna agus ollscoileanna dúnta fud fad an oileáin go dtí Meán Fómhair. Nuair a osclófar iad, caithfear an chomhréir idir na daltaí agus múinteoirí a laghdú go mór.

Chun freastal ar an riachtanas seo, beidh ardú as cuimse i dtaobh earcaíochta agus i dtaobh infheistíochta de dhíth, ar ndóigh.

Ba chóir líon na dtástálacha don víreais a leathnú go mór agus srianta níos déine a chur i bhfeidhm sna haerphoirt agus sna calafoirt.

Ag leibhéal an phobail, ní mór cloí le spiorad na meithle a chothaíodh ó thosaigh an ghéarchéim seo.

B’fhiú go mór do tuilleadh grúpaí pobail teacht le chéile chun cabhrú le cúrsaí glaineachta i mblocanna árasáin, chun freastail ar sheandaoine ó thaobh siopadóireachta de, agus chun eolas a scaipeadh mar gheall ar dhea-chleachtas agus caitheamh masc chun déileáil leis an víreais sa chaoi is go laghdaítear tionchar na ráige atá le teacht. 

Is léir ónár éispeáras go dtí seo gur orainn féin is fearr bheith ag brath chun cinntiú go dtiocfadh an oiread daoine is féidir slán ón ghéarchéim.

Tharla seo i go leor áiteanna cheana féin. Tháinig grúpaí pobail le chéile agus bhain roinnt dóibh leas as na meáin shóisialta le heagrú agus leis an mana “ar scáth a chéile a mhaireann na daoine” a chleachtadh.

Ar ndóigh, tá “comhar na gcomharsana” ina dhlúthchuid den chultúr Gaelach leis na blianta marbha.

Nuair a sháraíonn muid an ghéarchéim seo – agus sáróidh – ní féidir filleadh ar an seanchóras mar a bhí.

D’fhéadfadh an ghéarchéim seo cur ar shúile na ndaoine an géarghá atá le hathrú córais ó bhonn. Is fúinne atá sé na hargóintí ar a shon sin a chur chun cinn anois.

Buailimis an t-iarrann agus é te!

Tá creimeadh marthanach déanta ag dírialáil an tsaormhargaidh ar cearta na n-oibrithe leis na blianta fada anuas, agus íosphointe nua bainte amach ón uair ar tháinig an geilleagar poistíneachta – nó ‘gig economy’ – ar an bhfód.

Cuireann géarchéim an choróinvíris in iúl nach féidir neamhaird a dhéanamh ar an streachailt seo a thuilleadh.

Nuair a tháinig ardáin nua idirlíne chun cinn ag deireadh na 2000idí, gheall siad níos mó neamhspleáchais agus níos mó ceannais ar a saoil féin d’oibrithe, agus rogha níos leithne á thairiscint acu do thomhaltóirí ag an am céanna.

I ndáiríre, áfach, ní bhíonn ach éiginnteacht agus éidearfacht faoi bhláth.

Cé go bhfuil luach áifeálta $4.5 trilliún ar an ngeilleagar poistíneachta, tagann scéalta uafáis amach go leanúnach faoi oibrithe a bhíonn ag obair ar na hardáin seo gan cosaintí bunúsacha acu agus an taos leis an oigheann i gcónaí acu.

Tá léargas á thabhairt ag an pandéim coróinvíris ar go leor de na scéalta seo. 

Braitheann comhlachtaí ar nós Uber agus Deliveroo ar lucht mór oibrithe ar fud an domhain, ach de réir fholús dleathach san Aontas Eorpach, tá na comhlachtaí siúd scaoilte saor ó aon fhreagracht as a gcuid oibrithe.

Tá cearta bunúsacha bainte as oibrithe, iad fágtha gan laethanta saoire íoctha, saoire bhreoiteachta, cómhargáil, agus sochar sóisialta, toisc go bhfuil siad sainithe de réir an dlí mar shaoroibrithe ‘freelance’, oibrithe sealadacha, oibrithe ar chonarthaí nó mar hconraitheoirí neamhspleácha.

Tá leas bainte ag 10% ar a laghad de dhaonra oibre an AE as ardáin idirlíne chun seirbhísí a sholáthair.

Sin beagnach 23 milliúin oibrí, líon suntasach oibrithe atá easpa cearta, slándáil, agus cosaint sóisialta acu, líon atá ag méadú i gcónaí, agus ní foláir dúinn iad a chosaint.

Sa Fhrainc, ní shaothraíonn tiománaí de chuid Uber ar an mheán ach 36% de chostas an síbe.

Agus Uber ag déanamh brábúis ón obair atá faoi bhun acu, tá sé ag diúltú conarthaí oibre a thabhairt dá chuid tiománaí, agus freagracht a ghlacadh as ucht leasa na dtiománaithe.

Mar bharr ar an donas, tá na comhlachtaí seo i gcónaí ag teacht i dtír ar na billiúin euro ar son na n-oibrithe mar gheall ar lúba ar lár sa chóras cánach.

Tá oibrithe ar fud na hEorpa ag teacht le chéile i gcoinne an dúshaothraithe seo atá ag tochailt faoi chearta shaothair a saothraíodh go maith; dúshaothrú a fhágann oibrithe gan cosaint ar chruatan ó chúinse nach bhfuil neart ar bith acu orthu, mar dhuine aonair nó mar ghrúpa oibrí.

Seasamh glórach atá á ghlacadh acu in aghaidh obair neamhbhuan agus conarthaí uaireanta nialasacha – ‘zero-hour’ – a bhrúnn bochtanas ar ní fios cé mhéad teaghlaigh.

Le déanaí, ghlac mé páirt i ngníomhaíocht stailce ag ‘cistin dhorcha’ de chuid Deliveroo (tithe trádstórais a chuireann bialainn in áirithe chun bia le tabhairt leat a réiteach), agus d’éist mé le hábhair imní na n-oibrithe agus iad ag gníomhaíocht i gcoinne cineál nua sclábhaíochta, téarma a thugann siad féin air. 

“Níl sé ach bliain ó shin, bhíodh costas 5 euro ar síob, ach anois táimid síos ag 2 euro. Creideann siad gur féidir leo a rogha rud a dhéanamh linn toisc go bhfuil siad den tuairim nach n-eagraíonn tiománaí ina measc féin, ach níl an ceart acu,” a mhínigh Ahmed, agus é ag blocáil an slí isteach ar chistin i bPáras.

Tá oibrithe i mbun agóide i gcoinne na comhlachtaí seo sna cúirteanna. De réir breith cinniúnach níos luaithe sa mhí seo, thacaigh an cúirt is airde sa Fhrainc leis an gceart atá ag tiománaí Uber aitheantas a fháil dá stádas mar fhostaí.

Beidh impleachtaí ollmhóra ag an cinneadh seo don mhúnla ghnó atá ag Uber ar fud an AE.  

Thángthas ar bhreith den chineál céanna mar gheall ar stádas thiománaithe de chuid Deliveroo i Maidrid ag tús na bliana, ag cur le cinneadh cúirte san Iodáil roimhe sin arís.

Tugann sé seo go léir le fios go bhfuil an fuinneamh ag bailiú nirt i dtreo treoir AE atá ag teastáil go géar a ath-cháileoidh oibrithe ardáin mar fhostaí, más mian leo siúd, rud éigin a thabharfadh aitheantas dá gcearta agus dá gcosaint sóisialta go léir.

Ní leor ar chor ar bith dlí a eisíodh le gairid maidir le dálaí oibre intuartha, a bhí mar chuspóir aige déileáil le roinnt den éiginnteacht a airíonn oibrithe sa gheilleagair phoistíneachta.

Is léir ón ngéarchéim atá orainn faoi láthair nach bhfuil an dlí seo sásúil.

Tá na milliúin oibrithe poistíneachta tréigthe ag comhlachtaí le linn ráig an choróinvíris.

Tá gearán déanta ag oibrithe nach gcuireadh lámhainní, mascanna, nó glóthach ar fáil ar mhaithe lena sláinte agus a sábháilteacht agus iad ag déanamh a ndualgais.

Agus bearta coraintín ag teacht i bhfeidhm, fágadh níos mó fós gan aon ioncaim, mar sin tá siad i mbaol mainneachtain a dhéanamh ar íocaíochta cíos agus morgáiste, nó gan a bheith in ann billí a íoc.

Ní chlúdaíonn formhór na mbearta státchabhracha oibrithe poistíneachta ar chur ar bith, rud a chuireann an tarcaisne i mullach na héagóra ar fad.

Tá dearmad déanta orthu, ach fós oibríonn siad i dteagmháil leis an bpobal ar bhonn leanúnach, ag cur a bheo i gcontúirt i ndáiríre, agus an scéal mar atá faoi láthair.

Nochtann ráig an choróinvíris an éiginnteacht fostaíochta a bhraitheann na milliúin oibrithe sa gheilleagar poistíneachta ar fud an AE agus lasmuigh de.

Mar chéim láithreach, ní foláir don AE agus dá baill-stáit cúnamh airgid a shíneadh chucu le linn an am corrach seo, agus aitheantas agus cosaint dleathach a thabhairt dá gcuid cearta mar ábhair práinneach, rud atá thar am againn le déanamh.

Tá buíochas tábhachtach, ach tá dínit agus cearta riachtanach. 

Is Feisire de Pharlaimint na hEorpa (FPE) í Leïla Chaibi (France Insoumise) leis an ngrúpa GUE/NGL (an Grúpa Cónasctha den Chlé Aontaithe Eorpach agus den Chlé Ghlas Nordach).

[Aistrithe go Gaeilge ag Eoghan Finn, cúntóir polaitiúil faoi oiliúint ag GUE/NGL as Gaillimh]

Sa tsraith alt seo, rinneadh anailís ar ghnéithe áirithe den ghéarchéim corónach. Ina theannta sin, leagadh síos fís dhearfach den chineál sochaí atá de dhíth chun a leithéid de ghéarchéim a sheachaint arís sa todhchaí.

An babhta seo, breathnófar go tapa ar nádúr an stát nualiobrálaigh, rud atá tar éis an ghéarchéim a dhéanamh i bhfad níos measa, mar a mhínigh muid sna hailt eile.

Tugtar an “nualiobrálachas” ar an tréimhse reatha den chaipitleachas, tréimhse a thosaigh sna 70idí mar réiteach ar an ngéarchéim “stagflation” a bhí ann ag an am sin. 

De réir theoiric an nualiobrálachais, níor chóir don stát a ladar a chur isteach sa margadh ach amháin chun tacú leis na caipitlithe – chun tarrtháíl a dhéanamh ar bhancanna, mar shampla. 

Níor chóir baint mhór a bheith aige le polasaithe sóisialta eile – tithíocht, sláinte, oideachas, srl. Ar an drochuair, tá Éire an lae inniu ar cheann de na tíorta is nualiobrálaigh ar domhan, agus ní híonadh é, mar sin, nach raibh an stát sásta seirbhísí sóisialta a mhaoiniú go ceart go dtí seo. 

Ach anois, agus géarchéim i bhfad níos measa ná 2008 ag bagairt orainn, tá athrú port orthu, áfach.

Cé go bhfuil Varadkar agus an stát tar éis íocaíocht leasa sóisialaí a gheallúint ar feadh tréimhse dóibh siúd a chaill a bpost, ní leor an méid é, €350 do go leor daoine. Lena hais sin, táthar siúd atá fós ar ráta de €203. Ba chóir go mbeadh gach éinne ar an ráta ard.

Tá líon na ndaoine atá anois ag plé na féidearthachtaí a bhaineann le tuarastal uilíoch bunúsach méadaithe go mór de bharr na géarchéime seo.

Sa chomhthéacs níos leithne, tá an ghéarchéim tar éis a léiriú cé chomh treallach agus atá an córas eacnamaíoch nualiobrálach. Is é sin le rá nach féidir leis an gcóras croitheadh mar seo a sheasamh gan dul go tóin poill.

Fiú roimh an ngéarchéim seo bhí cúlú eacnamaíoch ar na bacáin cheana féin, agus leithéidí an IMF fiú ag rá le cúpla bliain anuas go raibh baol mór ar an ngeilleagar domhanda.

Níl ann ach gur chuir an galar seo luas faoi rud a bhí ag teacht luath nó mall ar aon nós.

Rud eile ná go léiríonn an ghéarchéim tábhacht an ghnáthoibrithe. Ní hiad na baincéirí ná lucht bainistíochta na gcistí fálaithe [hedge funds] atá riachtanach don sochaí, ach na banaltraí, dochtúirí, póirtéirí, tiomáinithe seachadta, múinteoirí, agus iad siúd a líonann na seilfeanna sna hollmharagaí.

Léirigh an ghéarchéim gur bréaga a bhí i síoráitimh na heite deise nach raibh go leor airgid againn do na seirbhísí sláinte, nach bhféadfaí reo cíosanna a chur i bhfeidhm, nó nach raibh sé indéanta teorann a chur ar taisteal eitleáin. 

Nach trua gur thóg sé chomh fada seo, agus géarchéim chomh tromchúiseach seo, chun na bunpholasaithe ciallmhara seo a chur i bhfeidhm?