Tá taraifí Trump go mór i mbéal na meán agus lucht an rachmais le roinnt seachtainí anuas. Go deimhin, tá siad go mór i mbéal an phobail de bharr go bhfuil buairt ann i measc go leor daoine in Éirinn go ndéanfar dochar do roinnt codanna éagsúla de gheilleagar stát na sé chontae is fiche.

Lena bpolasaithe eacnamaíocha agus trádála, a bhfuil eacnamaithe caipitlíocha fiú ag rá fúthu go mbeidh siad díobhálach, tá Trump ag tabhairt dúshlán do status quo an domhandaithe. Is díospóireacht é seo idir iad siúd a chreideann in eacnamaíocht laissez-faire (sé sin go mbeidh saorthrádáil idir tíortha) agus iad siúd ar nós Trump a chreideann go mbeidh buntáiste le baint ag tíortha níos mó ar nós SAM as polasaithe caomhnaitheacha.

Bhí ré eile i stair an domhain, agus stair na hÉireann, ina raibh na hargóintí céanna ina gcnámh spairne. Le linn an naoú haois déag go háirithe bhí na Dlíthe Arbhair á bplé go mion minic.

I ndiaidh dheireadh Chogaí Napoléon thit an praghas ard a bhí ar an arbhar a bhí á íoc le linn na gcogaí. Bhí éileamh mór ar an arbhar le linn na gcogaí agus feirmeoirí agus tiarnaí talún móra ag déanamh go maith as. Ach nuair a tháinig an tsíocháin, deineadh arbhar níos saoire a iompórtáil ó thíortha lasmuigh den Ríocht Aontaithe agus d’ísligh an praghas a bhí ar phunt arbhair go sciobtha.

Ag an am, bhí cumhacht ollmhór ag na tiarnaí talún i bParlaimint Westminster. Chun dul i ngleic le titim na bpraghsanna, theastaigh uathu taraifí a chuir i bhfeidhm. Ritheadh reachtaíocht, na Dlíthe Arbhair, in 1815 agus cuireadh taraifí móra ar an arbhar a tháinig isteach sa stát, beart a choinnigh arbhar a d’fhás na tiarnaí ag praghas an-ard.

De dheasca gurbh é arán an príomhbhia a bhí ag lucht oibre na Breataine, bhí drochthionchar ag praghsanna arda an arbhair ar go leor teaghlach agus iad stiúgtha leis an ocras.

Bhí lucht oibre Shasana, na hAlban agus na Breataine Bige sna cathracha agus bailte tionsclaíochta ag fulaingt go mór cheana féin de bharr tuarastail ísle agus drochchoinníolacha sna muilte, monarchana agus mianaigh. Ba tharcaisne curtha i gceann na héagóra na praghsanna ardaithe arbhair dóibh siúd.

D’éirigh an éagothromaíocht shóisialta níos measa de bharr na nDlíthe Arbhar. Ar thaobh amháin bhí na tiarnaí talún móra, agus ar an taobh eile bhí an lucht tionsclaíochta rachmasach agus an lucht oibre, a chreid gur ualach míchothrom ar an ngeilleagar a bhí sna dlíthe.

Bhí úinéirí na monarchana i gcoinne na nDlíthe Arbhar de bharr go raibh orthu tuarastail níos airde a n-íoc lena n-oibrithe chun nach mbeidís beo bocht agus stiúgtha. Bhí cuid mhaith acu ar son na saorthrádála agus chreideadar go dtiocfadh méadú ar an táirgiúlacht déantúsaíochta agus go mbeadh earraí Briotanacha níos iomaíche sna margaí domhanda dá ndéanfaí aisghairm ar na Dlíthe Arbhair.

Tháinig cuid acu le chéile chun an Conradh i gCoinne na nDlíthe Arbhair a bhunú in 1838. D’fhorbair an eagraíocht ina gluaiseacht chumhachtach pholaitiúil, le daoine mór le rá ar nós Richard Cobden agus John Bright chun cinn san fheachtas.

Dúirt Cobden go raibh na Dlíthe Arbhair, “ar an gcoir pholaitiúil is mó le linn ár ré. Is íobairt leas sóisialaí an phobail ina iomláine iad na dlíthe ar mhaithe le haicme amháin”. D’éirigh agóidí ón mbun aníos i gcoinne na ndlíthe chomh maith. Mar a dúirt oibrí teicstíle ó Chathair Mhanchain sa Northern Star (nuachtán de chuid na gCartach) in 1839:

“Táimid ag fáil bháis a fhad is go bhfuil na tiarnaí talún ag éirí ramhar ar ár saothar. Coinníonn na Dlíthe Arbhair an t-arán daor, agus ár bpá íseal. Cén fáth ar cheart dúinn a bheith ag obair ó dhubh go dubh , agus fós ár leanaí a fheiceáil ag caoineadh ar son aráin, agus na daoine saibhre ag ithe cruithneacht mhín ónár bpáirceanna féin?” 

Aisghaireadh na dlíthe ar deireadh sna 1840í ar dhá chúis, idé-eolaíocht eacnamaíochta na saorthrádála laissez-faire agus an Gorta Mór in Éirinn. Nuair a chuaigh an Drochshaol in olcas in 1846 mar gheall ar mheath na bprátaí, bhí bac á chur ag na Dlíthe Arbhair ar iompórtáil arbhair níos saoire isteach in Éirinn, agus cuireadh brú ar an bPríomh-Aire, Robert Peel, a bhí ina Thóraí, gníomhú chun reachtaíocht a rith.

Bhí smaointeoireacht na saorthrádála tagtha i réim i measc na bpolaiteoirí liobrálacha agus lucht na tionsclaíochta faoin tráth seo, a bhuí le smaointeoirí caipitlíocha amhail David Ricardo agus Adam Smith. Luaigh Smith ina leabhar The Wealth of Nations (1776) go rachadh ‘lámh dhofheicthe an mhargaidh’ chun leasa don tsochaí i gcoitinne. 

Cé gur Coimeádach a bhí in Peel thuig sé nach bhféadfaí leanúint leis na dlíthe agus aisghairmeadh iad in 1846, rud a scoilt an Páirtí Coimeádach. Bhí toradh na fealsúnachta saorthrádála le brath go mór an bhliain dár gcionn, 1847, le linn an Ghorta Mhóir, nuair a cheadaigh polaiteoirí Liobrálacha do mhilliún Éireannach bás a fháil de bharr gur chreid siad go dlúth sa tsaorthrádáil laissez-faire.

Cé go bhféadfaí arbhar a thabhairt isteach sa tír anois gan taraifí, bhí an méid sin bia á sheoladh amach as an tír de bharr na saorthrádála gur beag an buntáiste a bhí ann dóibh siúd a stiúg. 

Mar a dúirt an náisiúnaí Seán Mistéil (a chosain córas na sclábhaíochta i gCónaidhm Mheiriceá ar ball, faraor), “sheol an Tiarna meath na bprátaí, gan dabht, ach chruthaigh na Sasanaigh an Gorta”. Bhí an ceart aige, ar bhealach.

Ach i ndáiríre, ba é an córas caipitlíoch laissez-faire i bpáirt leis an gciníochas frith-Éireannach ba chúis leis. Ní thuigtear seo fós, agus ní cuidiú chun an bhearna ollmhór seo i dtuiscint an phobail ar an nGorta Mór leabhar Tim Pat Coogan, The Famine Plot. Is fearr i bhfad an léargas a thugtar i leabhar de chuid Bhreandáin Mhic Shuibhne, The End Outrage, chun tuiscint a fháil ar na córais a ghéaraigh uafás an Drochshaoil

Nuair a aisghairmeadh na Dlíthe Arbhair, thit praghas an arbhair do lucht oibre na Breataine, agus thit costais lucht na tionsclaíochta, rud a thug tuilleadh airgid dóibh chun infheistíocht a dhéanamh ina gnóthaí agus an táirgiúlacht a neartú. Tháinig rath níos mó fiú ar gheilleagar na himpireachta i ré na Banríona Victoria, nó “Banríon an Ghorta” mar a ghlaoigh an Conghaileach uirthi in Labour and Irish History (1910).

De bharr, cuid mhaith, gur cuireadh deireadh le polasaithe an chaomhnaithe, tháinig an Bhreatain i réim mar impireacht thionsclaíoch an domhain. Bhí an impireacht in ann naisc gheilleagracha a chruthú le stát ar nós Stáit Aontaithe Mheiriceá agus na Rúise, agus leathnaíodh cumhacht na himpireachta sa naoú haois déag. Tháinig Meiriceá i gcomharba ar an mBreatain i ról stát ceannasach an domhain i ndiaidh an Dara Cogadh Domhanda, 1939-1945.

Tá sé aisteach, mar sin, go dteastaíonn ó Trump droim láimhe a thabhairt do chóras a bhí go mór chun tairbhe don impireacht.

Seans go dtuigeann sé nach domhan “aon-pholach” a bheas ann a thuilleadh, agus gur gá do Mheiriceá filleadh ar an déantúsaíocht “dhúchasach” chun dul in iomaíocht leis na BRICS, mar a ghlaoitear orthu. Nó seans nach dtuigeann sé faic agus gur duine naircisíoch é gur mhaith leis beartais aisteacha a thabhairt isteach ar mhaithe le haird a tharraingt air féin.

Cuntas ar eachtra i stair lucht oibre Shasana agus na hÉireann

Is maith is eol do mhuintir na hÉireann faoi Dhomhnach na Fola a tharla i nDoire in 1972. Seans go bhfuil cur amach áirithe ag daoine ar Dhomhnach na Fola, 1913, nuair rinne póilíní i mBaile Átha Cliath ruathar ar lucht tacaíochta an ITGWU le linn Fhrithdhúnadh na bliana sin.

Ach is beag seans gur chuala mórán faoi Dhomhnach na Fola a tharla ar Chearnóg Trafalgar i Londain cothrom an ama seo den bhliain in 1887.

Nuair a chlis an córas caipitleach in 1873, rud ar athghlaodh ‘An Spealadh Fada’ (Long Depression), thit praghas an bhia – cruthaíodh neart imirce ón tuath i dtreo na gcathracha. Chuaigh fadhbanna sóisialta agus dífhostaíochta sna bailte i dtreis, agus, ar ball, tháinig borradh faoin ngluaiseacht shóisialach i Sasana sna 1880dí.

Sheas an ghluaiseacht in éadan droch-chaighdeáin maireachtála, droch-choinníollacha oibre agus bhochtaineacht lucht oibre na tíre. Thart faoin am céanna, bhí an ghluaiseacht ar son cearta talún agus neamhspleáchas na hÉireann go mór i mbéal lucht oibre Shasana.

Bhíodh sé de nós ag an Socialist Democratic Federation agus An Irish National League léirsithe rialta a eagrú ar Chearnóg Trafalgar, óir ba láthair lárnach agus shiombalach í. 

D’éirigh teannas idir an stát agus gluaiseacht na n-oibrithe de bharr na n-agóidí móra rialta a cháin córas caipitleach Shasana. Chinn an stát cosc ar léirsithe i Mí Dheireadh Fómhair 1887. Rinne an ghluaiseacht shóisialach agus gluaiseacht na n-oibrithe neamhaird ar an gcinneadh agus eagraíodh léirsiú don 13 Samhain.

Bhí sé mar sprioc ag an léirsiú cur i gcoinne an choisc ar shaoirse comhlachais agus aird a tharraingt ar an dífhostaíocht ollmhór i Londain. Chomh maith leis sin, bhí sé mar aidhm ag an léirsiú tacaíocht a léiriú do William O’Brien, an náisiúnaí agus gníomhaí talún Éireannach, a gabhadh tamaillín roimhe sin.

Bhí go leor Éireannach i measc na n-oibrithe in Oirthear Chathair Londain an tráth sin chomh maith – mar sin bhí bá ar leith ann do streachailt na nÉireannach. Chruthaigh an léirsiú nasc cumhachtach idir na hagóidí ar son chearta an luchta oibre i Sasana agus an dlúthpháirtíocht frith-choilíneach.

Ar an lá, bhailigh 10,000 duine ar Chearnóg Trafalgar. I measc na gcinnirí, bhí leithéidí Eleanor Marx, Annie Besant, William Morris agus George Bernard Shaw. Bhí buairt ar leith ar na húdaráis go gcruthófaí nasc idir an ghluaiseacht náisiúnach in Éirinn agus fearg an luchta oibre i Londain.

I Mí Dheireadh Fómhair scríobh ceannasaí Póilíní Chathair Londain, Sir Charles Warren, chuig Herbert Matthews, an Rúnaí Baile, ag lorg 20,000 constábla speisialta chun déileáil le cruinnithe sóisialach i Londain. D’áitigh Warren go raibh ‘contúirt ollmhór’ ann go ndéanfaí ionsaí ar an sealúchas agus go raibh na cainteoirí ag na cruinnithe ‘ag moladh do na haicmí bochta saibhreas na huasaicme a sciobadh’.

Cuireadh 2,000 póilíní agus 400 saighdiúir, chomh maith le póilíní ar chapaill, ar an gcearnóg an lá sin chun an léirsiú a chuir faoi chois. Rinne cinnirí na léirsitheoirí iarracht an chearnóg a shroicheadh, ach sheas fórsaí an stáit idir iad agus a sprioc.

Rinne na póilíní ruathar ar an slua sula i bhfad. Maraíodh beirt léirsitheoirí, gortaíodh go leor eile agus gabhadh 200 duine. Scríobh Edward Carpenter, sóisialach agus file, a bhí ann ar an lá ina chuimhní cinn faoin eachtra:

‘I was in the Square at the time. The crowd was a most good-humoured, easy going, smiling crowd; but presently it was transformed. A regiment of mounted police came cantering up. The order had gone forth that we were to be kept moving. To keep a crowd moving is I believe a technical term for the process of riding roughshod in all directions, scattering, frightening and batoning the people.’

Bhí uafás ar sciar maith den phobal mar gheall ar an méid a tharla ar an 13 Samhain ar Chearnóg Trafalgar. Bhí Alfred Linnell ar cheann de na daoine a básaíodh nuair a shatail ceann de chapaill na bpóilíní air. D’fhreastail na mílte ar a shochraid agus cháin leithéidí an scríbhneora George Bernard Shaw agus an cheannaire shóisialaigh Annie Besant an rialtas.

Spreag Domhnach na Fola tuilleadh gníomhaíochtaí sóisialacha ar son cearta oibrithe agus saoirse cainte ar fud na Breataine. Ba chor cinniúnach Domhnach na Fola, 1887. Laistigh de scór bliain nó mar sin, tháinig brú mór ar pholaiteoirí Liobrálacha córas leasa shóisialaigh a bhunú de bharr na streachailte leanúnaí lena n-áirítear eachtraí ar nós Dhomhnach na Fola.

Ar maidin roinneann ball dár gcuid, Katie Rua, a scéal faoin méid atá ag titim amach le cúrsaí póilíneachta agus dlí thall i Sasana. Tá an stát thall ag cur cos ar bolg ar lucht agóide. Tá seo tar éis tarlú sa gcomhthéacs gur dhúnmharaigh póilín de chuid an Met i Londain Sarah Everard.

Is mithid dúinne abhus foghlaim ón méid atá ag tarlú agus bheith réidh chun cur ina coinne.

Cheana féin rinneadh iarracht sna Sé Chontae daoine a chúiseamh a raibh ag agóidíocht ar son cearta na ndaoine dubha bheith beo gan brúidiúlacht agus foréigin a fhulaingt.

Sna Sé Chontae Fhichead is féidir linn bheith cinnte de go bhfuil leithéidí Leo Varadkar, Helen McEntee agus Drew Harris ag breathnú le díol spéise ar an Police and Crime Bill (2021) atá beartaithe i Westminster.

Dár ndóigh, seasaimid i gcoinne na bpolasaithe seo agus lenár gcomrádaithe sna gluaiseachtaí forásacha thall.

—-

Tá cónaí orm i dtuaisceart Shasana agus nuair a chonaic mé go raibh an stát ag iarraidh srian a chur leis ár gcearta agóid a dhéanamh, chuaigh mé isteach inár ngrúpa ‘Reclaim the Night’ áitiúil. 

Ba léir ón tús nár thacaigh na daoine a bhí i gceannas ar an ngrúpa sin le hagóid mar bhealach chun a bheith ag troid ar ais. Bhí caint ar an obair a bhí ar siúl acu ‘sa chúlra’. B’fhéidir go n-eagróidís rud éigin in am trátha, a luaithe a cheadaíonn na póilíní agóidí arís. B’fhéidir go ndéanfaidís plaiceanna ar Zoom. 

Faoi mar a tharla sé, bhí an grúpa á reáchtáil ag an SWP (Socialist Workers Party) cheana féin, dream a bhfuil stair uafásach ag baint leo maidir le mná a chosaint. Ní raibh mise ag iarraidh fanacht sa chúlra agus mar sin, d’eagraigh mé roinnt againn agóid an deireadh seachtaine sin.

Bhí an-rúndacht ag baint leis, fiú dóibh siúd a bhfuil blianta taithí againn. Gearradh fíneáil £10k ar lucht eagraithe agóidí cheana féin agus bhí sé go hiomlán mídhleathach bailiú le chéile ag an am sin. 

Chonaic muid freisin an foréigean a úsáideann na póilíní i gcoinne ár gcomrádaithe i gcathracha eile. Fuair duine dár gcomheagraithe roinnt glaonna ó na póilíní sna laethanta roimh an agóid. Níl a fhios againn cén chaoi a bhfuair siad a n-uimhir.

Ba é sin an chéad uair riamh ina raibh eagla mo chraicinn orm nuair a bhí mé ag agóid. Chuaigh roinnt againn i ngráscar le heite na deise antoiscí cheana féin ach ba dhifriúil ar fad an rud é a léirsiú i gcoinne na bpóilíní agus na gcumhachtaí go léir atá acu. 

Agus mé ag taisteal isteach sa chathair, gan cáipéisí aitheantais i mo sparán, thuig mé cén phribhléid a bhí agam chun a bheith in ann roghnú gan a bheith páirteach nuair a éiríonn rudaí ró-scanrúil. 

Tá sé deacair cur síos a dhéanamh ar leibhéal na feirge atá inár slua i dtreo na bpóilíní, ach bhí sé spreagúil an oiread sin daoine a fheiceáil a tháinig amach ar na sráideanna.

Thug na póilíní, a bhí ag béicíl ‘NO PROTESTING’, plaiceanna do dhaoine áirithe. Rinneadh gabhálacha ach chuir muid tacaíocht ar fáil agus tháinig mórchuid na ndaoine abhaile slán sábháilte.

Tar éis na hagóide, fuair ár gcomheagraí tuilleadh glaonna ó na póilíní. Ghlac siad comhairle dlí, d’fhreagair siad an glaoch, ní dúirt siad ach ‘no comment’, agus d’iarr siad ar na póilíní gan glaoch a chur orthu feasta. 

Ghlaoigh na póilíní ar ais ó uimhir eile an lá dár gcionn. Nuair a fiafraíodh díobh cén chaoi a raibh an uimhir seo acu, dúirt na póilíní “mura bhfuil tú chun labhairt linn, níl muid chun labhairt leat”, agus chuir siad síos an fón. Chuala muid tuairiscí den chineál céanna ar fud na tíre.

Bhí eagla ar gach duine s’againne. Níor shíl mé riamh nuair a bhí mé óg go bheinn ag caitheamh mo chuid tráthnónta ag cruinnithe faisnéise dlí agus ag foghlaim cad atá le déanamh agat má ritheann capaill póilíní chugat. 

Ach is é an t-aon rogha eile ná faic a dhéanamh agus iad ag baint ár gcearta ar shiúl dínn agus i dtaca le holc, is é ár n-eagla an praghas atá muid sásta a íoc.

Má theastaíonn uait troid ar ais i gcoinne córais den sórt seo agus troid ar son saol níos fearr don chosmhuintir cibé áit ina bhfuil tú, bí i dteagmháil agus glac ballraíocht linn inniú: https://www.misneachabu.ie/glac-ballraiocht-linn/