Tá foireann eagarthóireachta Mionlach, irisleabhar Misneach, anois ag lorg ábhar d’eagrán #16 den iris. Glacfar le hailt ar chúrsaí Gaeilge, polaitíocht, cúrsaí cultúrtha agus sóisialta, an eacnamaíocht, agus mar sin de. Fáilteofar ach go háirithe roimh ábhar cruthaíocht, filíocht, prós agus ealaíon.
Más spéis libh ábhar a sheoladh isteach, seolaigí é chuig eolas@misneachabu.ie. Is é an spriocdháta d’ábhar ná an 30ú Samhain.
Bhí rath maith ar díolachán eagrán #15, ach seans go bhfuil roinnt cóipeanna fós ar fáil sna siopaí agus sna hionaid seo a leanas:
Connacht
Béal an Daingin (Costcutter), Ceantar na nOiléan
An Cheathrú Rua (Eurospar), Conamara
Bell Book & Candle, Cathair na Gaillimhe
Charlie Byrnes, Cathair na Gaillimhe
Kenny’s, Cathair na Gaillimhe
Laighean
Siopa Leabhar, Sráid Camden, BÁC
Siopa Leabhar Uí Chonghaile, Barra an Teampaill, BÁC
Peadar Browns, Sráid Chlann Bhreasail, BÁC
Siopa Ráth Chairn, Co. na Mí
Red Books, Co. Loch Garman
The Village Bookshop, Tír an Iúir, BÁC
Mumhain
Rebel Reads, Cathair Chorcaí
Caifé Liteartha, An Daingean, Co. Chiarraí
Leac a Ré, An Daingean, Co. Chiarraí
Celtic Bookshop, Cathair Luimní
Spar na Rinne, An Rinn, Co. Phort Láirge
Ulaidh
An tSeanBheairic, An Fál Charrach, Co. Dhún na nGall
Muineacháin le Gaeilge, Baile Mhuineacháin
Gaelphobal an Cabháin, Co. an Chabháin
Siopa Néill Ruaidh (Eurospar), Gort an Choirce, Co. Dhún na nGall
Ag tús na bliana bhunaigh Iosrael agus a gcomhghuaillithe Fondúireacht Dhaonnúil Ghaza (FDG) eagraíocht phríobháideach neamhbhrabúis, atá cláraithe mar chomhlacht san Eilvéis.
Is chun teacht i gcomharba ar eagraíochtaí daonnúlacha de chuid na Náisiún Aontaithe in Gaza i ndiaidh d’Iosrael cosc a chur ar Ghníomhaireacht na Náisiún Aontaithe um Fhóirithint agus Oibreacha ar mhaithe le dídeanaithe Palaistíneacha sa Neasoirthear a bunaíodh an Fhondúireacht.
Feidhmíonn an FDG in éineacht le comhlacht príobháideach darb ainm Safe Reach Solutions, atá faoi stiúir iar-oifigeach de chuid an CIA, rud a ardaíonn ceisteanna dlí agus eitice faoin eagraíocht.
Murab ionann agus Coiste Idirnáisiúnta na Croise Deirge nó eagraíochtaí de chuid na Náisiún Aontaithe, níl stádas bunaithe ar mhandáit conartha idirnáisiúnta, stádas dleathúil idirnáisiúnta, nó prionsabail lárnacha an neodrachais, neamhchlaontachta, nó neamhspleáchais ag baint leis an FDG.
Faoi mhúnla “cúnaimh” an FDG, cuirtear iachall ar Phalaistínigh siúl trí cheantair mhíleata, déantar díláithriú orthu, agus deir lucht a cháinte go gcuidíonn an méid seo le spriocanna cinedhíothaithe stát Iosrael.
Níl trédhearcacht dá laghad ag baint le maoiniú, rialachas nó prionsabail oibríochta FDG. Cuirtear an “chúnamh” ar fad ar fáil i ndeisceart Gaza, i bhfad ar shiúl ó na pobail dhíláithrithe i dtuaisceart an stráice, rud a sháraíonn an dlí daonnúil idirnáisiúnta.
Faoi Choinbhinsiún na Ginéive, tá dualgas ar Iosrael, mar an chumhacht forghabhála, cúnamh neamhchlaonta daonnúil a chuir ar fáil agus níl cead ag an stát an cúram sin a leagan ar eagraíochtaí príobháideacha claonta.
Ba chóir go mbeadh an-bhuairt ar an bpobal domhanda faoin ngníomh seo de chuid Iosrael. Tá droim láimhe tugtha d’eagraíochtaí neodracha de chuid na Náisiún Aontaithe agus ceann príobháideach claonta curtha ina áit, nach mbeidh aon ról ag Palaistínigh ann, rud a sháraíonn dlíthe daonnúla idirnáisiúnta agus a mbeidh baol ann go sárófar Reacht na Róimhe i ngeall ar choir chogaidh an ghorta.
Cheana féin tá tuairiscí tagtha chun solais a léiríonn an nasc idir “an cúnamh” agus smacht míleata. Tuairiscíodh foréigean ag láithreacha dáileacháin agus buairt faoin díláithriú.
Ní ceist é seo faoi éifeachtúlacht dáileacháin an chúnaimh, ach is ceist dlí é. Ní rogha éagsúil dhaonnúil é FDG – is gléas polaitiúil é a dearadh chun dul thar na dlíthe fadbhunaithe agus chun teacht salach ar chúnamh atá bunaithe ar chearta trí “chúnamh” faoi smacht príobháideach a chur ina n-áit.
Is é feidhm an FDG na cosaintí idirnáisiúnta a shárú agus leas a bhaint as an “daonnúlacht” mar ghléas don fhorghabháil.
Tá an Gorta á úsáid mar ghléas chinedhíothaithe – ba chóir go mbeadh náire ar thíortha an domhain atá ag seasamh ar leataobh agus seo ag tarlú.
Shamhlófá nach “ábhar conspóide” a bheadh i gceist nuair a bhaineann ceoltóirí leas as ardán ollmhór chun labhairt amach i gcoinne an chinedhíothaithe. Ach is é sin an chaoi a bhfuil an scéal faoi Kneecap ag tacú le muintir na Palaistíne ag an bhféile cheoil Coachella á insint ag na mórmheáin.
Ar an dara huair dóibh seinm ag an bhféile cheoil an deireadh seachtaine seo caite, chonacthas teachtaireachtaí ar son na Palaistíne ar an scáileán nuair a chríochnaigh seit an bhanna.
I dteannta na dteachtaireachtaí bhí “Tá Iosrael i mbun cinedhíothú i gcoinne mhuintir na Palaistíne”, “Tá caoinchead á thabhairt dó ag rialtas SAM a thugann airm agus maoiniú d’Iosrael ainneoin a gcoireanna cogaidh”, agus “Foc Iosrael. Saoirse don Phalaistín”.
Chaith Mo Chara scairf caifía, siombail dlúthpháirtíochta leis an bPalaistín, agus labhair sé faoin gcosúlacht idir an chos ar bolg a imríodh in Éirinn agus sa Phalaistín.
“Ní rófhada ó shin bhí géarleanúint á déanamh ag na Briotanaigh ar Éireannaigh, ach ní dhearnadh buamáil orainne ón aer gan aon áit le dul againn”, a dúirt sé.
Anuas air sin bhí rosc de “Free, Free Palestine” le cloisteáil.
Tá Sharon Osbourne, duine mór le rá sna meáin i Meiriceá, bainisteoir ceoil, agus bean chéile Ozzy Osbourne, tar éis a bheith ag clamhsáin faoin méid a tharla. Rinne sí líomhaintí gur úsáid Kneecap a n-ardán ag Coachella chun an “fhuathchaint” a chuir chun cinn, chun tacaíocht a léiriú “d’eagraíochtaí sceimhlitheoireachta” agus chun “ráitis pholaitiúla ionsaitheach a dhéanamh”.
Rinne sí lucht eagraíochta Coachella, Goldenvoice, a cháineadh as ucht cead a thabhairt don ghrúpa seinm den dara huair, i ndiaidh do Kneecap a bheith ag léiriú a ghráin do Mhargaret Thatcher an chéad bhabhta. D’áitigh Osbourne gur chóir do na húdaráis i SAM víosaí Kneecap a aisghairm.
Agus iad ag tabhairt freagra do ráitis Osbourne, dúirt Kneecap
“nach raibh ráitis ionsaitheacha ann. An rud atá ionsaitheach ná 20,000 páiste a dhúnmharú”, agus iad ag tagairt do shlad Iosrael ar pháistí Gaza go háirithe.
Dúirt Roinn Stáit SAM nach ndéanfaidís trácht ar chásanna aonaracha, ach go ndéantar aisghairm ar víosa sa chás go bhfuil “bagairt ann do shlándáil an phobail” nó nuair a bhíonn daoine i mbun iompar “nach bhfuil ag teacht le coinníollacha víosa”.
Tá an t-iarratas seo ó Osbourne déanta tráth a bhfuil ICE (údarás forfheidhmithe inimirce agus custaim SAM) tar éis roinnt daoine a ghabhadh as tacú le cás na Palaistíne. Tógadh Mahmoud Khalil, gníomhaire mic léinn ag Ollscoil Colombia i Nua-Eabhrac, óna árasán ar an 8 Márta.
Bhí ICE ag feidhmiú ar an mbonn go bhféadfaí víosa mic léinn Khalil a aisghairm, ach nuair a fuarthas amach gur saoránach de chuid SAM a bhí ann, dúradh go ndéanfaí aisghairm ar an stádas sin. Seoladh é go hionad coinneála in Louisiana ina dhiaidh sin.
Tagann ag méid seo sna sála ar bhagairtí a rinne Trump pionóis a ghearradh ar mhic léinn a léirigh tacaíocht don Phalaistín.
I ndiaidh dóibh seinm ag Coachella tháinig sé chun solais go bhfuair Kneecap “na céadta bagairtí foréigneacha ó Shíónaigh”. In agallamh a rinne bainisteoir an ghrúpa, Daniel Lambert, ar RTÉ Raidió 1 luaigh sé go raibh na bagairtí “róghéar” chun a rá ar an aer.
Ainneoin an mhéid sin, tá an chuma air go leanfaidh Kneecap ar an turas acu thart ar Thuaisceart Mheiriceá, agus ceolchoirmeacha acu in SAM agus Ceanada sna mionnaí amach romhainn.
Scríobhann Rúnaí Misneach, Kerron Ó Luain, Eagarfhocal do An Páipéar
Ina leabhar Decolonizing Methodologies: Research and Indigenous Peoples, pléann an tOllamh Maorach, Linda Tuhiwai Smith, ‘fiche a cúig tionscadal bundúchasach’ atá ar bun go domhanda faoi láthair.
I measc na dtionscadal, a dtagraíonn sí dóibh i gcomhthéacs ginearálta, tá: ‘an athghabháil’ ar an stair; ‘teacht in inmhe an bhéaloidis’; finnéithe ‘ag tabhairt fianaise’; ‘an ceiliúradh’ ar an gcultúr/teanga; na ‘naisc’ atá á gcruthú le ceantair dhúchais/logainmneacha, agus ‘an t-athréimniú teanga’.
Luann sí chomh maith go bhfuil ‘athfhrámáil’ tagtha ar léamh na mbundúchasach ar an tsochaí, ar an bpolaitíocht agus ar an stair agus, ina theannta sin, go bhfuil níos mó acu ag léamh agus ag foilsiú ina dteanga dhúchais ná mar a bhí riamh.
Ní shéanann Tuhiwai Smith go bhfuil géarchéimeanna ollmhóra ann lena gcaithfimid, mar phobal, mar chainteoirí teanga mionlaithe, dul in adharca leo, ach baineann sí dóchas as an méid atá ar bun i dtaobh an phróisis díchoilínithe go domhanda.
Is sa chomhthéacs sin a mbreathnaím ar fhoilsiú An Páipéar, agus eagrán fiche a haon bainte amach againn; cineál deasghnátha aistrithe saoil nó teacht in inmhe, b’fhéidir. Más buille i gcoinne an choilínithe agus an domhandaithe aonchineálaigh gach focal a labhraítear i nGaeilge, cá bhfágann sin léamh na Gaeilge?
Tá a fhios againn ón taighde a dhéantar ar theangacha mionlaithe go mbíonn leibhéal litearthachta níos ísle iontu ná mar a bhíonn sna teangacha ceannasacha. Dar ndóigh, baineann seo le heaspa deiseanna oideachais sa teanga mhionlaithe, leis an imeallú socheacnamaíochta agus polasaí a dhéantar orthu, agus le gradam na dteangacha ceannasacha.
Ach baineann sé chomh maith le heaspa meáin léite sa teanga mhionlaithe, cibé acu an ganntanas meán sa réimse digiteach nó a laghad ábhar clóite cosúil le leabhair agus nuachtáin atá ann i gcomparáid le teanga fhorlámhach cosúil leis an mBéarla.
Mar sin, cothóidh léamh rialta An Páipéaran Ghaeilge mar tiocfaidh feabhas ar scileanna teanga roinnt mhaith léitheoirí, a mbeidh stór focal níos leithne acu don chomhrá agus, b’fhéidir, a chuirfidh peann le pár iad féin amach anseo. I mo thuairim féin, ní féidir cóip chrua de théacs nó nuachtán a shárú más ag iarraidh eolas nó teanga éigin a shú isteach atá tú.
Agus an chloch mhíle seo, eagrán le cois an scóir, bainte amach againn, teastaíonn uainn leanúint le forbairt an nuachtáin, bíodh sin ar an gcóip chrua nó ar an suíomh gréasáin. Ach, a léitheoirí, ba mhór againn bhur gcabhair chun na chéad chéimeanna eile a ghlacadh!
Murab ionainn agus nuachtáin eile Ghaeilge agus Bhéarla, níl aon tacaíocht chorparáideach ná stáit faighte againn. Táimid ag brath oraibhse, ár léitheoirí dílse, an nuachtán a cheannach, síntiúis a ghlacadh, agus an scéal a scaipeadh.
Tá sé feicthe againn cheana go roinneann léitheoirí postálacha ar na meáin shóisialta a léiríonn gur cheannaigh siad an nuachtán, agus táimid buíoch as sin. Tá feachtas ar bun againn ar na meáin shóisialta i láthair na huaire agus ba mhór againn dá roinnfeadh ár gcuid léitheoirí cuid den ábhar.
Más coincheap coimhthíoch iad na meáin shóisialta duit, ná bí buartha, is féidir an scéal faoin nuachtán a scaipeadh de bhéal i measc bhur ngaolta, bhur gcairde nó, níos fearr fós, in bhur gcumainn Ghaelacha, clubanna CLG, clubanna spóirt, ciorcail chomhrá áitiúla agus araile.
Nó, más múinteoir thú i nGaelscoil, Gaelcholáiste nó scoil Bhéarla, is fiú a iarraidh ar an bpríomhoide síntiúis a ghlacadh chun an teanga a normalú sa seomra foirne nó sa scoil i gcoitinne?
Ar an gcaoi chéanna, más oibrí san earnáil phoiblí tú, beidh buntáiste ann An Páipéar a dháileadh i measc do chomhghleacaithe chun iad a chur ar a gcompord leis an teanga agus a gcuid scileanna Gaeilge a fheabhsú.
Tá spriocanna móra le baint amach san earnáil phoiblí i leith na Gaeilge sna blianta amach romhainn, sé sin go mbeidh 20% d’earcaithe sna comhlachtaí poiblí inniúil sa Ghaeilge roimh 2030. D’fhéadfadh nuachtán ar nós An Páipéar a bheith ina ghléas tábhachtach sna hiarrachtaí sin.
Mar Ghaeil, mar dhaoine daonna a sheasann i gcoinne an chinedhíothaithe sa Phalaistín, ní mór dúinn seasamh le Kneecap. Tá an grúpa faoi ionsaí i láthair na huaire, ní hamháin ó na mórmheáin chorparáideacha sheoiníneacha agus Shíónacha, ach, ó stát na Breataine chomh maith.
Tá “aonad sceimhlitheoireachta” i measc póilíní Shasana ag fiosrú ar chóir an banna a ionchúiseamh i ngeall ar “thacaíocht a léiriú leis an sceimhlitheoireacht”. Agus deir an Príomh-Aire, “Sir” Keir Starmer, go bhfuil sé “ceart” go mbreathnódh na póilíní ar ráitis a rinne Kneecap.
Níor deineadh aon imscrúdú ar Starmer féin nuair a d’áitigh sé go raibh sé “de cheart ag Iosrael” uisce na bPalaistíneach a ghearradh.
Tá seantaithí ag muintir na hÉireann, ach go háirithe Éireannaigh na Sé Chontae, ar chleasanna salacha stát Shasana. Bhí an cogadh sna Sé Chontae ó 1969 ar aghaidh breac le brathadóirí agus gníomhairí rúnda státchóras Shasana a d’fheidhmigh i gcoinne saoirse na tíre, mar a léiríonn cáipéisí agus fianaise atá á scaoileadh le blianta beaga anuas.
Ó chuala aos óig SAM teachtaireacht Kneecap ar son na Palaistíne ag féile cheoil Coachella, tá fórsaí antoisceacha ag feidhmiú ina gcoinne.
Tá saoirse cainte na n-ealaíontóirí i gcoitinne i mbaol. Shínigh scata bannaí agus ceoltóirí (ina theannta, Christy Moore, Damien Dempsey, Massive Attack, Primal Scream) ráiteas a thacaíonn le cead cainte bannaí cheoil, agus ba chóir fáiltiú roimhe sin, óir is cosúil go bhfuil lucht rachmais an tionscail cheoil sásta Kneecap a “chealú”.
An rud is measa faoi seo ná go bhfuil aird á dhíriú ar ráitis banna ag ceolchoirmeacha a tharla roinnt blianta ó shin seachas ar an slad atá ar bun ag Iosrael sa Phalaistín anois díreach. Is mithid neamhaird a dhéanamh den aos polaitiúil agus tacú le seasamh Kneecap a cháineann gníomhaíochtaí Iosrael.
—
As Gaels, as human beings who oppose the genocide in Palestine, we must stand with Kneecap. The group is currently under attack, not only from the Shoneen and Zionist corporate media, but also from the British state.
A “counter-terrorism unit” within the English police is investigating whether the band should be prosecuted for “expressing support for terrorism.” And the Prime Minister, “Sir” Keir Starmer, has said it is “right” that police should examine statements made by Kneecap.
No investigation was carried out into Starmer himself when he claimed that it was “Israel’s right” to cut off Palestinian water supplies.
The Irish people — especially those from the Six Counties — are well acquainted with the dirty tricks of the British state. The war in the Six Counties from 1969 onwards was riddled with informers and secret agents from the British state apparatus who acted against the country’s freedom, as documents and evidence released in recent years have shown.
Since young people in the U.S. heard Kneecap’s message in support of Palestine at the Coachella music festival, extremist forces have been operating against them. The freedom of speech of artists in general is under threat.
A host of bands and musicians (among them Christy Moore, Damien Dempsey, Massive Attack, and Primal Scream) signed a statement supporting the free expression of musical groups, and that should be welcomed — because it seems the wealthy elite of the music industry are willing to “cancel” Kneecap.
The worst part of all this is that attention is being focused on statements made by the band at concerts several years ago rather than on the slaughter currently being carried out by Israel in Palestine. It’s high time we ignored the political establishment and supported Kneecap’s stance condemning Israel’s actions.
Tá Pádraig Ó Snodaigh, laoch mór na Gaeilge, na litríochta Gaeilge agus na gníomhaíochta Gaeilge, imithe ar shlí na fírinne agus é naoi mbliana le cois an cheithre scór. Cuireadh an Snodach i Reilig Naomh Fionntán i mBaile Átha Cliath Dé Luain seo caite i ndiaidh a shochraide in Eaglais Pheadair agus Phóil, Baile Dúill.
Dúirt Uachtarán na hÉireann, Micheál D. Ó hUigínn, go raibh Pádraig ‘mar laoch ríthábhachtach do ghluaiseacht na Gaeilge’ agus gur spreag a shaol grá don teanga i measc na mílte.
Bhí Ó Snodaigh pósta leis an dealbhóir Cliodhna Cussen, agus bhí seisear mac acu: Aengus, Rossa, Rónán, Colm, Cormac agus Fergus. Rugadh Ó Snodaigh i gCeatharlach in 1935. Chuaigh sé ag obair leis an mBord Soláthair Leictreachais sular bhog sé chuig Ard-Mhúsaem na hÉireann, áit ar oibrigh sé mar choimeádaí cúnta.
Idir 1970-73 bhí Ó Snodaigh ina chomheagarthóir ar an iris chléach phoblachtach Ghaeilge Pobal. I lár na seachtóidí bhí sé ina eagarthóir ar Carn, iris an Chonartha Cheiltigh. Bhí sé go fóill ag scríobh do Carn agus ina bhall den Chonradh Ceilteach nuair a básaíodh é. Bhíodh sé de nós aige ailt a scríobh de láimh i gcónaí, seachas leas a bhaint as ríomhairí.
Mhol a chomhghleacaithe san eagraíocht é as a intleacht, a acmhainn ghrinn thur, agus a dhúthracht do chultúr agus neamhspleáchas na dtíortha Ceilteacha.
In 1980 bhunaigh sé Coiscéim, a chuir os cionn 1,300 leabhar i gcló thar na blianta. Chuir sé litríocht agus filíocht na Gaeilge i lár an aonaigh agus chuir sé saothar le scríbhneoirí agus filí móra na Gaeilge, leithéidí Mháirtín Uí Chadhain, Chaitlín Maude agus Thomáis Mhic Shíomóin, i gcló.
B’fhile é an Snodach chomh maith agus áirítear leithéidí Cumha agus Cumann (1985) agus Ag Druidim le 80 (2017) i measc na gcnuasach a d’fhoilsigh sé féin.
Lena chois sin, ba staraí é agus spéis ar leith aige i dtréimhse na réabhlóide. Chuir sé peann le pár agus chuir sé in eagar an tsraith thábhachtach Macallaí na Cásca, sraith leabhar a thug léargas ar ghnéithe logánta, domhanda, pearsanta, fealsúnachta agus teanga Éirí Amach 1916.
Maidir lena staireolaíocht, níor chuir sé aon fhiacail ann i leith na staraithe athbhreithnitheacha, mar a léirigh foilsiú Two Godfathers of Revisionism: 1916 in the Revisionist Canon in 1991. Saothar tábhachtach a bhí, agus atá, in The Hidden Ulster: Protestants and the Irish Language, a cuireadh i gcló trí huaire (1973, 1977, 1995) agus a d’fhág lorg dearfach ar Phrotastúnaigh an tuaiscirt atá ag tabhairt faoi athbheochan na Gaeilge sa lá atá inniu ann.
Poblachtach go smior a bhí sa Snodach agus sheas sé le poblachtaigh agus náisiúnaithe na sé chontae le linn an chogaidh fhada, agus bhí meas ag muintir Bhéal Feirste agus níos faide i gcéin ó thuaidh air i gcónaí.
Mar ghníomhaí Gaeilge le linn a shaoil agus mar uachtarán ar Chonradh na Gaeilge idir 1974 agus 1979 bhí sé ina cheannródaí. Bunaíodh An Siopa Leabhar agus cuireadh Seachtain na Gaeilge ar bun in athuair faoina cheannaireacht. Thacaigh sé go mór le gluaiseacht na Gaelscolaíochta a bhí ag teacht in inmhe an tráth céanna.
Agus é ag scríobh do Comhar in 1989 dúirt sé gur ‘cath cúlgharda’ a bhí sna Gaelscoileanna ina raibh ‘an pobal Gaelach ag léiriú míshástacht leis an gcúlú ó aidhmeanna fógraithe an stáit sa Phoblacht agus in éadan ionraí an stáit sna sé chontae’.
Chuir sé an Bille Cearta don Ghaeilge chun cinn sna seachtóidí chomh maith, a baineadh amach mar Acht na dTeangacha Oifigiúla (2003) nach mór tríocha bliain ina dhiaidh sin.
Bhí Ó Snodaigh lárnach, chomh maith, san Fheachtas Náisiúnta Teilifíse a cuireadh ar bun sna hochtóidí agus a bhain a sprioc amach le bunú TnaG (TG4 ina dhiaidh sin) in 1996. Bhí sé sásta dul i mbun an ghnímh dhírigh nuair ba ghá. Ag tús an fheachtais chuidigh sé le Ciarán Ó Finneadha meirge a chrochadh ar aeróg chumarsáide RTÉ i nDomhnach Broc chun aird a tharraingt ar neamairt an stáisiúin i leith na teanga.
Dúirt iaruachtarán eile ar Chonradh na Gaeilge, Íte Ní Chionnaith, faoi ghníomhaíocht Ghaeilge an tSnodaigh,
‘Thaisteal sé an tír ar fad ag cur fhealsúnacht an Chonartha chun cinn agus ag spreagadh daoine chun craobhacha nua a bhunú. Chuir sé béim ar leith ar dhaoine óga a mhealladh isteach san eagraíocht agus mná a thabhairt chuig leibhéal ceannasaíochta san eagraíocht chomh maith. Smaointeoir a bhí ann, intleachtóir a bhí ann, ach do creid sé san agóidíocht mar mhodh oibre in obair an Chonartha’.
Fear ildánach, fathach fir, Gael, poblachtach. Go gcodlóidh an Snodach go sámh i measc laochra na nGael.
Thug Rúnaí Misneach, Kerron Ó Luain, óráid uaidh ag comhdháil dár dteideal “Winning Our Futures” a d’eagraigh ICEC agus an Radical Independence Convention i nDún Éideann ar an 5ú Deireadh Fómhair. Tháinig ionadaithe as 15 náisiún atá faoi chois nó gan stát san Eoraip le chéile chun dul i mbun plé stráitéiseach faoi thodhchaí na Mór Roinne.
Móran taing, go raibh míle maith agaibh, thank you, for your invitation to speak on Ireland’s past, present, and future. Over the next few minutes, I’ll provide an overview of the key issues shaping the nation’s trajectory.
Ireland’s history is deeply intertwined with colonization, especially from the sixteenth century onwards when it became a testing ground for British imperialism. English policies aimed to suppress Irish language, culture, and political autonomy. The “plantation” policies, for instance, displaced native Irish populations, and in schools, Irish children were subjected to indoctrination, such as reciting verses that celebrated being “a happy English child.” The goal was clear: to either assimilate or eradicate Irish identity.
The British were only partially successful as various forms of resistance emerged over time—some militant, some constitutional, and others focused on cultural and linguistic preservation.
However, the struggle for independence was also only partially successful. The Irish Revolution of 1916-1923 ended with partial autonomy for 26 of the 32 counties, but partition left the North under a supremacist Protestant government. Britain maintained influence in the South by supporting conservative forces during the 1922-23 Civil War. As a result, Kevin O’Higgins, one of the leaders of the conservative wing, later claimed they were “the most conservative-minded revolutionaries that ever put through a successful revolution.”
The legacy of colonialism, and the failure to forge a truly radical path, still haunts Ireland. The division of the island has stifled democracy, rather than stimulating it, and exacerbated economic imbalances. The West, where the Irish language remains strongest, has been hit hard by emigration due to a lack of economic opportunities, while Dublin dominates much of the country’s economic activity. Meanwhile, the Irish elite, often serving the interests of global financial powers rather than the local population, have shifted their allegiances from Britain to U.S. multinational corporations.
This has led to an economy overly reliant on foreign direct investment, with dire consequences for ordinary people. Housing, healthcare, education, and the cost of living are in crisis, and this has left room for the rise of fascism. In the North, the intransigence and threats of Unionist elements hold back self-determination, progressive change and deny Irish speakers their basic language rights.
In the South, the use of Shannon Airport for the transport of arms to the Israeli Zionist state, facilitating the slaughter of Palestinians, and the increasing military influence of NATO, the EU, and the US, threatens Ireland’s long-standing policy of neutrality. This policy, rooted in an anti-colonial understanding and a rejection of empire, is at risk of being undermined
The Scottish Gaelic poet Sorley MacLean once referred to the “bitter legacy” of colonialism, noting how it endangered indigenous languages, drove emigration, and empowered “the porters of international big business.” This same colonial legacy continues to shape Ireland’s struggles today.
That said, if autonomy had not been gained in 1922, the challenges facing Ireland – particularly the social problems I alluded to – would, without doubt, be far greater, and neutrality would not even exist. We would be unwilling participants in Empire.
Looking to the future, there is reason for optimism. Demographic shifts in the North of Ireland have made the possibility of a united Ireland more realistic than ever before. Even right-wing and centrist political parties in the South have little opposition to the idea, though many underestimate the challenges ahead.
The Good Friday Agreement of 1998 stipulates that a referendum on reunification can only take place if the British Secretary of State for Northern Ireland believes a majority would vote in favour of it—a hurdle that will not be easily overcome.
While Ireland has come a long way from its days under colonial rule, the country still grapples with the effects of that inheritance. Nevertheless, with increasing momentum towards reunification and an increasingly left-leaning youth, not as shackled by a post-colonial syndrome as previous generations, the country stands at a pivotal moment in its history.
James Connolly, born in Scotland to Irish parents in Cowgate in this city, spoke about a rejection of centralised and imperial states when he referred to ‘a free federation of free peoples’. Ireland, like the other nations gathered here today, has an opportunity to forge such a ‘free federation’ in the coming years. In fact, we must – the alternatives will be catastrophic. So we must struggle for self-determination, democracy, for the republic and for true decolonisation, free from external influence and Empire. Bíodh Misneach againn. Beir Bua.
Bhailigh Gaeil Bhleá Cliath, agus cuid de mhuintir an Chadhnaigh, le chéile chun ómós a thabhairt d’fhathach na nGael. Ba é seo an cheathrú huair as a chéile a reáchtáil Misneach BÁC an comóradh.
Thug Domhnall Mac Concharraige an príomh-oráid, a dhírigh sé ar staid na teanga i láthair na huaire. Leagadh roinnt lilí ag uaigh an Chadhnaigh sular canadh Amhrán na bhFiann.
Breathnaigh ar an óráid anseo:
———-
Ó Cadhain Commemoration 2024
Dublin Irish speakers, and some of Ó Cadhain’s relatives, gathered to pay tribute to this giant of the Gaelic world. This is the fourth year that Misneach BÁC have organised the commemoration.
Domhnall Mac Concharraige gave the main oration, which focussed on the current state of the language. Some lilies were then laid at Ó Cadhain’s grave, before Amhrán na bhFiann was sung.
Chuaigh gníomhaithe Misneach BÁC i mbun gnímh díchoilínithe inniu chun comharthaí sráide impiriúlacha agus caipitleacha gan mhaith a chlúdach agus cinn Gaelacha a chuir ina n-áit.
Breis agus 100 bliain i ndiaidh bunú an stáit, tá rianta an impiriúlachais le sonrú go fóill i gcuid dár logainmneacha. Tá ómós tugtha go fóill do lárionad cumhachta Shasana ar nós Westminster agus do chlanna ríoga agus a gcuid giollaí – leithéidí Tudor, Mountjoy agus Windsor – ar shráideanna agus cearnóga na hardchathrach.
Parlaimint agus clanna iad seo a chuaigh i mbun, nó a thug caoinchead, don scrios a rinneadh ar na Gaeil, ar ár dteanga agus ar an gcultúr Gaelach.
Is deacair ar shochaí bogadh chun cinn go síceolaíoch nuair atá rianta siombalacha an impiriúlachais mar seo le feiceáil inár dtírdhreach agus thart orainn go fóill.
Anuas air sin, tá fabht an chaipitleachais, a scriosann logainmneacha ársa, le sonrú sna hainmneacha gan chiall a chuirtear ar eastáit agus bloic árasáin nua.
Seachas ainmneacha a bhfuil nasc acu lenár n-oidhreacht, molann forbróirí ainmneacha gan nasc ar bith leis an gceantar nó na logainmneacha Gaelacha, agus gan samhlaíocht ar bith, ar nós ‘Parklands’ ‘Falcon’s View’ agus ‘The Coast’. Meastar go bhfuil ‘luach’ ag baint le hainmneacha cosúil leis seo agus áitreabh á ndíol sa mhargadh tithíochta.
Is léir go bhfuil ag teip ar choistí comhairleacha ainmniúcháin ag leibhéal na gcomhairlí contae smacht a choinneáil ar an bpróiseas seo. Mar sin, is fúinne atá sé aird a tharraingt ar na laigeachtaí seo.
Tá borradh faoi na healaíona Gaeilge i láthair na huaire, agus léiríonn suirbhé i ndiaidh suirbhé an tobar dea-thola don Ghaeilge i measc an phobail. Ach níl an stát ag gníomhú dá réir sin, bíodh sin i dtaobh comharthaí sráide, nó i dtaobh rudaí níos práinní ar nós líon na gcainteoirí laethúla sa Ghaeltacht nó an ghéarchéim sa chóras oideachais agus earnáil gaelscolaíochta.
An phríomhchúis leis na heaspaí seo, ná easpa spéise an rialtais in aon phróiseas díchoilínithe. Cé gur athraíodh roinnt logainmneacha san fhichiú haois, is beag cinn a athraíodh le déanaí.
Tugann muid suntas do na hathruithe a rinneadh le blianta beaga anuas sa Bhreatain Bheag, áit ar athraíodh na ‘Brecon Beacons’ go Bannau Brycheiniog agus ‘Snowdon’ go ‘Yr Wyddfa’.
Fáiltíonn muid roimh ainm na páirce náisiúnta nua i gCorca Dhuibhne, Páirc Náisiúnta na Mara. Ach cé go bhfuil Brainse agus Coiste Logainmneacha ar an bhfód chun comhairle a thabhairt faoi na teideal cearta ar logainmneacha i nGaeilge, tá sé thar am tús áite a thabhairt do logainmneacha Gaelacha agus fáil réidh leis na lipéid impiriúlacha agus caipitleacha gan chiall, bíodh sin thíos faoin tuath nó ar shráideanna na bailte agus na cathracha.
Ba chóir don stát Aonad Díchoilínithe a bhunú chuige sin – aonad a thabharfadh aghaidh ní hamháin ar Ghaelú na logainmneacha ar bhealach céimiúil ach a dhíríodh ar bhearta díchoilínithe níos práinní fiú, amhail tógáil lonnaíochtaí lán-Ghaeilge.
Ag obair as lámha na Roinne Tithíochta, agus na hÚdaráis Áitiúla, d’fhéadfadh a leithéid d’Aonad Díchoilínithe suímh feiliúnacha do lonnaíochtaí lán-Ghaeilge a aithint agus na pobail a mbeadh le cónaí iontu a thabhairt le chéile.
Ach, mar is eol dúinn, ní spéis leis an stát nuachoilíneach atá ag bánú ceantair Gaeltachta, ag maolú fás na Gaelscolaíochta, agus atá breá sásta le ceannasaíocht an Bhéarla inár dtírdhreach, beart dá leithéid a chuir i gcríoch.
———-
Imperialist/Capitalist Street Signs Covered by Misneach
Misneach Dublin activists have undertaken a decolonial action today, covering imperial and capitalist street signs and replacing them with Irish ones.
Over 100 years since the foundation of the state, the rot of imperialism is still evident in our placenames. Deference is still paid to the centre of English Power such as Westminster and to the royal family and their servants – the likes of Tudor, Mountjoy, and Windsor – on the city’s streets and squares.
This parliament and these families undertook, or facilitated, the destruction of the Irish, our language and Gaelic culture.
It is difficult for a society to move forward psychologically when there’s evidence of imperialist symbolism still visible in our landscapes and all around us.
Moreover, the poison of capitalism, which destroys ancient placenames, can be seen in the meaningless names that are applied to new estates and apartment blocks.
Instead of names that have a link with our heritage, developers suggest names that have no connection to the area or to Gaelic placenames, without any imagination such as ‘Parklands’, ‘Falcon’s View’ and ‘The Coast’. It’s assumed that there is “value” in these names when property is being sold in the housing market.
It’s obvious that advisory committees at the level of the county councils have lost control of this process. Therefore, it’s up to us to address these weaknesses.
Irish Language arts are currently thriving and surveys consistently show a huge amount of support for the Irish language. However, the State is not acting in line with this, whether that’s in terms of street signage, or more pressing issues like the number of remaining native speakers in the Gaeltacht or the crisis in the education system and the gaelscoil sector.
The main reason for these deficiencies is the lack of interest by the State in any decolonial process. Although some placenames were changed in the 20th century, few have been changed since then.
We note the changes in recent years made in Wales, where na ‘Brecon Beacons’ was changed to Bannau Brycheiniog and ‘Snowdon’ to ‘Yr Wyddfa’.
We welcome the name of the new national park in Corca Dhuibhne being called Páirc Náisiúnta na Mara. But although there a Branch and Committee for Placenames exists to advise on the correct titles for placenames in Irish, it is high time priority was given to Irish-language placenames and the imperial and meaningless capitalist names were replaced, whether that be in rural areas or on the streets of our towns and cities.
The state should establish a Decolonial Unit to conducht this work – a unit which would set about not only Gaelicizing our placenames in a graduated fashion but would also undertake more pressing decolonial actions, such as developing communities of Irish-speakers by constructing housing.
Working hand in hand with the Housing Department, and with local authorities, such a Decolonial Unit could locate suitable sites for housing for Irish-speakers and bring together those who would live in them.
But, as we know, the neo-colonial state which is depopulating Gaeltacht areas, hampering the growth of the Gaelscoil sector, and is more than happy to continue with the dominance of English in our landscape, has little interest in carrying out such actions. Therefore, it is up to the Irish-speaking public to highlight these deficiencies.
