Reáchtáil Misneach BÁC comóradh ar Mháirtín Ó Cadhain le déanaí i  Reilig Chnocán Iaróm, mar atá déanta ag an eagraíocht le roinnt blianta anuas. Tugtar ómós do laochra mór an phobalactánchais ar bhonn rialta, agus is mithid an rud céanna a dhéanamh le laochra mór na Gaeilge amhail Ó Cadhain.

Ní ar mhaithe le searmanas amháin a dhéantar seo, ach chun fís Uí Chadhain a thabhairt chun cuimhne agus gníomhú dá réir. Mar a luaigh Rúnaí Misneach, Kerron Ó Luain, ag an gcomóradh, tá fís na hathghabhála a nascann an Ghaeilge isteach i streachailtí eile ábharaíoch fós thar a bheith dlisteanach. Agus dár ndóigh is féidir bunús na hidé-eolaíochta sin a chur in oiriúint don lá atá inniu ann agus muid ag bogadh i dtreo na Poblachta Nua.

Bhí anailís Uí Chadhain beacht, ach go háirithe ar cheist na Gaeltachta, dár ndóigh. Léigh Pat Ó hÍomhair sliocht a scríobh Ó Cadhain faoi bhás deichniúr spailpín ó Acaill in Albain in 1937. An córas sóisialta, córas caipitleach, ba chúis leis an imirce a thiomáin na himircigh as an nGaeltacht go críocha eile le hiad féin a chothú.

Luaigh Ó Luain go bhfuil an córas céanna fós ag tachtú na Gaeltachta – “tá an caipitleachas ag marú na Gaeltachta”, manna atá ag Misneach ó bunaíodh an eagraíocht. Is léir an fhírinne sa mhéid sin le staid reatha na géarchéime tithíochta. Go bunúsach, níl an rialtas sásta a lámh a chur sa mhargadh caipitleach tithíochta sa Ghaeltacht.

Tá bob á bhualadh ag an rialtas ar lucht feachtais – rialtas a ligeann orthu go bhfuil spéis acu i réiteach na géarchéime. Eisítear ráitis faoi “féidearthachtaí a fhiosrú” faoi ról a thabhairt do Údarás na Gaeltachta i réiteach na faidhbe agus mar sin de, rud a chiallaíonn go mbeidh taighde éigin déanta a thógfaidh roinnt blianta, déanfar moltaí agus sin fágfar ar leataobh iad.

Is léir nach bhfuil i gceist ach moilleadóireacht shíoraí agus plámás. Ní gá ach breathnú ar an ngéarchéim tithíochta i gcoitinne.

Tá an rialtas ag eisiúint geallúintí folamha le os cionn deich mbliana, agus an ghéarchéim ag dul in olcas bliain i ndiaidh bliana. Mar sin ní mór a bheith cruthaíoch sa chur chuige chun an cheist a thabhairt go cnámh na huillinne.

Tá samplaí sa stair, i stair na Gaeltachta, gur féidir ceachtannaí a bhaint uathu. Mar shampla, bhain muintir Ráth Chairn bua mór amach i dtaobh na tithíochta de i lár na seachtóidí i ndiaidh dóibh seilbh a ghlacadh ar theach sa cheantar. I nDún Chaoin, in 1970/71, d’éirigh leis an bpobal a scoil a shlánú de bharr gur lean siad ar aghaidh á úsáid beag beann ar sprioc an rialtais é a dhúnadh. Beidh toradh teoranta ag an stocaireacht bhéasach sna seomraí boird i gcónaí.

Ní mór chomh maith go mbeadh éilimh measartha agus radacacha i measc na n-éileamh chun an ghéarchéim a réiteach. Léigh Clodagh Ní Mhurchú sliocht ó phaimfléid Uí Chadhain, Gluaiseacht na Gaeilge Gluaiseacht ar Strae, nuair a d’éiligh sé Lonnaíochtaí Lán-Ghaeilge mar réiteach radacach ar cheist an seachadadh idirghlúine agus úsáid laethúil na Gaeilge.

Bearta radacacha a bhí ar intinn ag Ó Cadhain, rud a spreag an cur chuige agus na buanna a bhain Gluaiseacht Cearta Sibhialta na Gaeltachta amach sna seachtóidí agus ochtóidí.

—

Housing Issue Highlighted at Máirtín Ó Cadhain Commemoration

Misneach Dublin recently held a commemoration for Máirtín Ó Cadhain in Mount Jerome Cemetery, as the organisation has done for a number of years now. Great heroes of republicanism are honoured regularly, and it is high time that the same be done for the great heroes of the Irish language such as Ó Cadhain.

This is not done for ceremony alone, but to bring Ó Cadhain’s vision to mind and to act accordingly. As Misneach’s Secretary, Kerron Ó Luain, noted at the commemoration, the vision of reconquest that connects the Irish language with other material struggles is still entirely legitimate. And of course, the foundations of that ideology can be adapted to the present day as we move toward the New Republic.

Ó Cadhain’s analysis was precise, especially on the issue of the Gaeltacht. Pat Ó hÍomhair read an excerpt Ó Cadhain wrote about the death of ten migrant labourers from Achill in Scotland in 1937. It was the social system — a capitalist system — that caused the emigration which drove the migrants out of the Gaeltacht to other places in order to sustain themselves.

Ó Luain noted that the same system is still killing the Gaeltacht — “capitalism is killing the Gaeltacht,” a motto Misneach has held since the organisation was founded. The truth of that is clear in the current state of the housing crisis. Essentially, the government is not willing to intervene in the capitalist housing market in the Gaeltacht.

The government is duping campaigners — pretending to be interested in resolving the crisis. Statements are issued about “exploring possibilities” of giving Údarás na Gaeltachta a role in solving the problem and so forth, which means that some research will be carried out that will take several years, recommendations will be made, and then left aside.

It is clear that nothing is intended but endless delay and flattery. One need only look at the housing crisis in general.

The government has been issuing empty promises for over ten years while the crisis worsens year after year. For that reason, creativity is needed in the approach in order to bring the matter to a head.

There are examples in history — in the history of the Gaeltacht — from which lessons can be drawn. For example, the people of Ráth Chairn achieved a major victory regarding housing in the mid-1970s after they occupied a house in the area. In Dún Chaoin, in 1970/71, the community succeeded in saving their school because they continued using it regardless of the government’s intention to close it. Polite lobbying in boardrooms will always have only limited results.

There must also be both moderate and radical demands among the proposals to resolve the crisis. Clodagh Ní Mhurchú read an excerpt from Ó Cadhain’s pamphlet Gluaiseacht na Gaeilge Gluaiseacht ar Strae, in which he called for All-Irish Housing as a radical solution to the issue of intergenerational transmission and the daily use of Irish.

Radical measures were what Ó Cadhain had in mind, which inspired the approach and achievements of the Gaeltacht Civil Rights Movement in the 1970s and 80s.

Tá foireann eagarthóireachta Mionlach, irisleabhar Misneach, anois ag lorg ábhar d’eagrán #16 den iris. Glacfar le hailt ar chúrsaí Gaeilge, polaitíocht, cúrsaí cultúrtha agus sóisialta, an eacnamaíocht, agus mar sin de. Fáilteofar ach go háirithe roimh ábhar cruthaíocht, filíocht, prós agus ealaíon.

Más spéis libh ábhar a sheoladh isteach, seolaigí é chuig eolas@misneachabu.ie. Is é an spriocdháta d’ábhar ná an 30ú Samhain.

Bhí rath maith ar díolachán eagrán #15, ach seans go bhfuil roinnt cóipeanna fós ar fáil sna siopaí agus sna hionaid seo a leanas:

Connacht

Béal an Daingin (Costcutter), Ceantar na nOiléan

An Cheathrú Rua (Eurospar), Conamara

Bell Book & Candle, Cathair na Gaillimhe

Charlie Byrnes, Cathair na Gaillimhe

Kenny’s, Cathair na Gaillimhe

Laighean

Siopa Leabhar, Sráid Camden, BÁC

Siopa Leabhar Uí Chonghaile, Barra an Teampaill, BÁC

Peadar Browns, Sráid Chlann Bhreasail, BÁC

Siopa Ráth Chairn, Co. na Mí

Red Books, Co. Loch Garman

The Village Bookshop, Tír an Iúir, BÁC

Mumhain

Rebel Reads, Cathair Chorcaí

Caifé Liteartha, An Daingean, Co. Chiarraí

Leac a Ré, An Daingean, Co. Chiarraí

Celtic Bookshop, Cathair Luimní

Spar na Rinne, An Rinn, Co. Phort Láirge

Ulaidh

An tSeanBheairic, An Fál Charrach, Co. Dhún na nGall

Muineacháin le Gaeilge, Baile Mhuineacháin

Gaelphobal an Cabháin, Co. an Chabháin

Siopa Néill Ruaidh (Eurospar), Gort an Choirce, Co. Dhún na nGall

Ceathrú Póilí, An Cultúrlann, Béal Feirste

Cultúrlann Uí Chanáin, Cathair Dhoire

Aonach Ard Mhacha, Cathair Ard Mhacha

An Croí Caifé, Carn Tóchair, Co. Dhoire

Siopa 16, Dún Geanainn, Co. Thír Eoghain

Labhair Rúnaí Misneach, Kerron Ó Luain, ar Tús Áite ar RnaG le déanaí faoin ngéarchéim tithíochta.

Dhírigh sé ar an róbhéim atá ann i measc lucht ceannasaíocht stát na Sé Chontae Fhichead agus eacnamaithe an ESRI ar idé-eolaíocht an phríobháidithe.

Ní leigheasfar an ghéarchéim má leanann an stát ar aghaidh ag brath ar fhorbróirí príobháideacha agus creach-chistí chun tithíocht a sholáthar.

Is gá athrú ó bhonn i dtaobh an tsoláthair tithíochta agus díriú ar mhúnla na Tithíochta Poiblí Uilíoch a fheictear i dtíortha eile.

—–

Misneach Secretary, Kerron Ó Luain, recently spoke on Tús Áite on RTÉ Raidió na Gaeltachta about the housing crisis.

He highlighted the excessive reliance among the leadership of the Twenty-Six County state and ESRI economists on the ideology of privatisation.

The crisis will never be solved if the state continues to depend on private developers and vulture funds to provide housing.

A fundamental shift in housing provision is needed, focusing on the model of Universal Public Housing seen in other countries

Ag tús na bliana bhunaigh Iosrael agus a gcomhghuaillithe Fondúireacht Dhaonnúil Ghaza (FDG) eagraíocht phríobháideach neamhbhrabúis, atá cláraithe mar chomhlacht san Eilvéis.

Is chun teacht i gcomharba ar eagraíochtaí daonnúlacha de chuid na Náisiún Aontaithe in Gaza i ndiaidh d’Iosrael cosc a chur ar Ghníomhaireacht na Náisiún Aontaithe um Fhóirithint agus Oibreacha ar mhaithe le dídeanaithe Palaistíneacha sa Neasoirthear a bunaíodh an Fhondúireacht.

Feidhmíonn an FDG in éineacht le comhlacht príobháideach darb ainm Safe Reach Solutions, atá faoi stiúir iar-oifigeach de chuid an CIA, rud a ardaíonn ceisteanna dlí agus eitice faoin eagraíocht.

Murab ionann agus Coiste Idirnáisiúnta na Croise Deirge nó eagraíochtaí de chuid na Náisiún Aontaithe, níl stádas bunaithe ar mhandáit conartha idirnáisiúnta, stádas dleathúil idirnáisiúnta, nó prionsabail lárnacha an neodrachais, neamhchlaontachta, nó neamhspleáchais ag baint leis an FDG.

Faoi mhúnla “cúnaimh” an FDG, cuirtear iachall ar Phalaistínigh siúl trí cheantair mhíleata, déantar díláithriú orthu, agus deir lucht a cháinte go gcuidíonn an méid seo le spriocanna cinedhíothaithe stát Iosrael.

Níl trédhearcacht dá laghad ag baint le maoiniú, rialachas nó prionsabail oibríochta FDG. Cuirtear an “chúnamh” ar fad ar fáil i ndeisceart Gaza, i bhfad ar shiúl ó na pobail dhíláithrithe i dtuaisceart an stráice, rud a sháraíonn an dlí daonnúil idirnáisiúnta.

Faoi Choinbhinsiún na Ginéive, tá dualgas ar Iosrael, mar an chumhacht forghabhála, cúnamh neamhchlaonta daonnúil a chuir ar fáil agus níl cead ag an stát an cúram sin a leagan ar eagraíochtaí príobháideacha claonta. 

Ba chóir go mbeadh an-bhuairt ar an bpobal domhanda faoin ngníomh seo de chuid Iosrael. Tá droim láimhe tugtha d’eagraíochtaí neodracha de chuid na Náisiún Aontaithe agus ceann príobháideach claonta curtha ina áit, nach mbeidh aon ról ag Palaistínigh ann, rud a sháraíonn dlíthe daonnúla idirnáisiúnta agus a mbeidh baol ann go sárófar Reacht na Róimhe i ngeall ar choir chogaidh an ghorta.

Cheana féin tá tuairiscí tagtha chun solais a léiríonn an nasc idir “an cúnamh” agus smacht míleata. Tuairiscíodh foréigean ag láithreacha dáileacháin agus buairt faoin díláithriú. 

Ní ceist é seo faoi éifeachtúlacht dáileacháin an chúnaimh, ach is ceist dlí é. Ní rogha éagsúil dhaonnúil é FDG – is gléas polaitiúil é a dearadh chun dul thar na dlíthe fadbhunaithe agus chun teacht salach ar chúnamh atá bunaithe ar chearta trí “chúnamh” faoi smacht príobháideach a chur ina n-áit.

Is é feidhm an FDG na cosaintí idirnáisiúnta a shárú agus leas a bhaint as an “daonnúlacht” mar ghléas don fhorghabháil.

Tá an Gorta á úsáid mar ghléas chinedhíothaithe – ba chóir go mbeadh náire ar thíortha an domhain atá ag seasamh ar leataobh agus seo ag tarlú.

Shamhlófá nach “ábhar conspóide” a bheadh i gceist nuair a bhaineann ceoltóirí leas as ardán ollmhór chun labhairt amach i gcoinne an chinedhíothaithe. Ach is é sin an chaoi a bhfuil an scéal faoi Kneecap ag tacú le muintir na Palaistíne ag an bhféile cheoil Coachella á insint ag na mórmheáin.

Ar an dara huair dóibh seinm ag an bhféile cheoil an deireadh seachtaine seo caite, chonacthas teachtaireachtaí ar son na Palaistíne ar an scáileán nuair a chríochnaigh seit an bhanna.

I dteannta na dteachtaireachtaí bhí “Tá Iosrael i mbun cinedhíothú i gcoinne mhuintir na Palaistíne”, “Tá caoinchead á thabhairt dó ag rialtas SAM a thugann airm agus maoiniú d’Iosrael ainneoin a gcoireanna cogaidh”, agus “Foc Iosrael. Saoirse don Phalaistín”.

Chaith Mo Chara scairf caifía, siombail dlúthpháirtíochta leis an bPalaistín, agus labhair sé faoin gcosúlacht idir an chos ar bolg a imríodh in Éirinn agus sa Phalaistín.

“Ní rófhada ó shin bhí géarleanúint á déanamh ag na Briotanaigh ar Éireannaigh, ach ní dhearnadh buamáil orainne ón aer gan aon áit le dul againn”, a dúirt sé.

Anuas air sin bhí rosc de “Free, Free Palestine” le cloisteáil.

Tá Sharon Osbourne, duine mór le rá sna meáin i Meiriceá, bainisteoir ceoil, agus bean chéile Ozzy Osbourne, tar éis a bheith ag clamhsáin faoin méid a tharla. Rinne sí líomhaintí gur úsáid Kneecap a n-ardán ag Coachella chun an “fhuathchaint” a chuir chun cinn, chun tacaíocht a léiriú “d’eagraíochtaí sceimhlitheoireachta” agus chun “ráitis pholaitiúla ionsaitheach a dhéanamh”.

Rinne sí lucht eagraíochta Coachella, Goldenvoice, a cháineadh as ucht cead a thabhairt don ghrúpa seinm den dara huair, i ndiaidh do Kneecap a bheith ag léiriú a ghráin do Mhargaret Thatcher an chéad bhabhta. D’áitigh Osbourne gur chóir do na húdaráis i SAM víosaí Kneecap a aisghairm.

Agus iad ag tabhairt freagra do ráitis Osbourne, dúirt Kneecap

“nach raibh ráitis ionsaitheacha ann. An rud atá ionsaitheach ná 20,000 páiste a dhúnmharú”, agus iad ag tagairt do shlad Iosrael ar pháistí Gaza go háirithe. 

Dúirt Roinn Stáit SAM nach ndéanfaidís trácht ar chásanna aonaracha, ach go ndéantar aisghairm ar víosa sa chás go bhfuil “bagairt ann do shlándáil an phobail” nó nuair a bhíonn daoine i mbun iompar “nach bhfuil ag teacht le coinníollacha víosa”. 

Tá an t-iarratas seo ó Osbourne déanta tráth a bhfuil ICE (údarás forfheidhmithe inimirce agus custaim SAM) tar éis roinnt daoine a ghabhadh as tacú le cás na Palaistíne. Tógadh Mahmoud Khalil, gníomhaire mic léinn ag Ollscoil Colombia i Nua-Eabhrac, óna árasán ar an 8 Márta.

Bhí ICE ag feidhmiú ar an mbonn go bhféadfaí víosa mic léinn Khalil a aisghairm, ach nuair a fuarthas amach gur saoránach de chuid SAM a bhí ann, dúradh go ndéanfaí aisghairm ar an stádas sin. Seoladh é go hionad coinneála in Louisiana ina dhiaidh sin.

Tagann ag méid seo sna sála ar bhagairtí a rinne Trump pionóis a ghearradh ar mhic léinn a léirigh tacaíocht don Phalaistín.

I ndiaidh dóibh seinm ag Coachella tháinig sé chun solais go bhfuair Kneecap “na céadta bagairtí foréigneacha ó Shíónaigh”. In agallamh a rinne bainisteoir an ghrúpa, Daniel Lambert, ar RTÉ Raidió 1 luaigh sé go raibh na bagairtí “róghéar” chun a rá ar an aer.

Ainneoin an mhéid sin, tá an chuma air go leanfaidh Kneecap ar an turas acu thart ar Thuaisceart Mheiriceá, agus ceolchoirmeacha acu in SAM agus Ceanada sna mionnaí amach romhainn.

Scríobhann Rúnaí Misneach, Kerron Ó Luain, Eagarfhocal do An Páipéar

Ina leabhar Decolonizing Methodologies: Research and Indigenous Peoples, pléann an tOllamh Maorach, Linda Tuhiwai Smith, ‘fiche a cúig tionscadal bundúchasach’ atá ar bun go domhanda faoi láthair.

I measc na dtionscadal, a dtagraíonn sí dóibh i gcomhthéacs ginearálta, tá: ‘an athghabháil’ ar an stair; ‘teacht in inmhe an bhéaloidis’; finnéithe ‘ag tabhairt fianaise’; ‘an ceiliúradh’ ar an gcultúr/teanga; na ‘naisc’ atá á gcruthú le ceantair dhúchais/logainmneacha, agus ‘an t-athréimniú  teanga’.

Luann sí chomh maith go bhfuil ‘athfhrámáil’ tagtha ar léamh na mbundúchasach ar an tsochaí, ar an bpolaitíocht agus ar an stair agus, ina theannta sin, go bhfuil níos mó acu ag léamh agus ag foilsiú ina dteanga dhúchais ná mar a bhí riamh.

Ní shéanann Tuhiwai Smith go bhfuil géarchéimeanna ollmhóra ann lena gcaithfimid, mar phobal, mar chainteoirí teanga mionlaithe, dul in adharca leo, ach baineann sí dóchas as an méid atá ar bun i dtaobh an phróisis díchoilínithe go domhanda.

Is sa chomhthéacs sin a mbreathnaím ar fhoilsiú An Páipéar, agus eagrán fiche a haon bainte amach againn; cineál deasghnátha aistrithe saoil nó teacht in inmhe, b’fhéidir. Más buille i gcoinne an choilínithe agus an domhandaithe aonchineálaigh gach focal a labhraítear i nGaeilge, cá bhfágann sin léamh na Gaeilge?

Tá a fhios againn ón taighde a dhéantar ar theangacha mionlaithe go mbíonn leibhéal litearthachta níos ísle iontu ná mar a bhíonn sna teangacha ceannasacha. Dar ndóigh, baineann seo le heaspa deiseanna oideachais sa teanga mhionlaithe, leis an imeallú socheacnamaíochta agus polasaí a dhéantar orthu, agus le gradam na dteangacha ceannasacha.

Ach baineann sé chomh maith le heaspa meáin léite sa teanga mhionlaithe, cibé acu an ganntanas meán sa réimse digiteach nó a laghad ábhar clóite cosúil le leabhair agus nuachtáin atá ann i gcomparáid le teanga fhorlámhach cosúil leis an mBéarla. 

Mar sin, cothóidh léamh rialta An Páipéaran Ghaeilge mar tiocfaidh feabhas ar scileanna teanga roinnt mhaith léitheoirí, a mbeidh stór focal níos leithne acu don chomhrá agus, b’fhéidir, a chuirfidh peann le pár iad féin amach anseo. I mo thuairim féin, ní féidir cóip chrua de théacs nó nuachtán a shárú más ag iarraidh eolas nó teanga éigin a shú isteach atá tú.

Agus an chloch mhíle seo, eagrán le cois an scóir, bainte amach againn, teastaíonn uainn leanúint le forbairt an nuachtáin, bíodh sin ar an gcóip chrua nó ar an suíomh gréasáin. Ach, a léitheoirí, ba mhór againn bhur gcabhair chun na chéad chéimeanna eile a ghlacadh!

Murab ionainn agus nuachtáin eile Ghaeilge agus Bhéarla, níl aon tacaíocht chorparáideach ná stáit faighte againn. Táimid ag brath oraibhse, ár léitheoirí dílse, an nuachtán a cheannach, síntiúis a ghlacadh, agus an scéal a scaipeadh. 

Tá sé feicthe againn cheana go roinneann léitheoirí postálacha ar na meáin shóisialta a léiríonn gur cheannaigh siad an nuachtán, agus táimid buíoch as sin. Tá feachtas ar bun againn ar na meáin shóisialta i láthair na huaire agus ba mhór againn dá roinnfeadh ár gcuid léitheoirí cuid den ábhar.

Más coincheap coimhthíoch iad na meáin shóisialta duit, ná bí buartha, is féidir an scéal faoin nuachtán a scaipeadh de bhéal i measc bhur ngaolta, bhur gcairde nó, níos fearr fós, in bhur gcumainn Ghaelacha, clubanna CLG, clubanna spóirt, ciorcail chomhrá áitiúla agus araile.

Nó, más múinteoir thú i nGaelscoil, Gaelcholáiste nó scoil Bhéarla, is fiú a iarraidh ar an bpríomhoide síntiúis a ghlacadh chun an teanga a normalú sa seomra foirne nó sa scoil i gcoitinne? 

Ar an gcaoi chéanna, más oibrí san earnáil phoiblí tú, beidh buntáiste ann An Páipéar a dháileadh i measc do chomhghleacaithe chun iad a chur ar a gcompord leis an teanga agus a gcuid scileanna Gaeilge a fheabhsú.

Tá spriocanna móra le baint amach san earnáil phoiblí i leith na Gaeilge sna blianta amach romhainn, sé sin go mbeidh 20% d’earcaithe sna comhlachtaí poiblí inniúil sa Ghaeilge roimh 2030. D’fhéadfadh nuachtán ar nós An Páipéar a bheith ina ghléas tábhachtach sna hiarrachtaí sin.

Ar scáth a chéile a mhaireann na Gaeil.

Mar Ghaeil, mar dhaoine daonna a sheasann i gcoinne an chinedhíothaithe sa Phalaistín, ní mór dúinn seasamh le Kneecap. Tá an grúpa faoi ionsaí i láthair na huaire, ní hamháin ó na mórmheáin chorparáideacha sheoiníneacha agus Shíónacha, ach, ó stát na Breataine chomh maith.

Tá “aonad sceimhlitheoireachta” i  measc póilíní Shasana ag fiosrú ar chóir an banna a ionchúiseamh i ngeall ar “thacaíocht a léiriú leis an sceimhlitheoireacht”. Agus deir an Príomh-Aire, “Sir” Keir Starmer, go bhfuil sé “ceart” go mbreathnódh na póilíní ar ráitis a rinne Kneecap.

Níor deineadh aon imscrúdú ar Starmer féin nuair a d’áitigh sé go raibh sé “de cheart ag Iosrael” uisce na bPalaistíneach a ghearradh.

Tá seantaithí ag muintir na hÉireann, ach go háirithe Éireannaigh na Sé Chontae, ar chleasanna salacha stát Shasana. Bhí an cogadh sna Sé Chontae ó 1969 ar aghaidh breac le brathadóirí agus gníomhairí rúnda státchóras Shasana a d’fheidhmigh i gcoinne saoirse na tíre, mar a léiríonn cáipéisí agus fianaise atá á scaoileadh le blianta beaga anuas.

Ó chuala aos óig SAM teachtaireacht Kneecap ar son na Palaistíne ag féile cheoil Coachella, tá fórsaí antoisceacha ag feidhmiú ina gcoinne.

Tá saoirse cainte na n-ealaíontóirí i gcoitinne i mbaol. Shínigh scata bannaí agus ceoltóirí (ina theannta, Christy Moore, Damien Dempsey, Massive Attack, Primal Scream) ráiteas a thacaíonn le cead cainte bannaí cheoil, agus ba chóir fáiltiú roimhe sin, óir is cosúil go bhfuil lucht rachmais an tionscail cheoil sásta Kneecap a “chealú”.

An rud is measa faoi seo ná go bhfuil aird á dhíriú ar ráitis banna ag ceolchoirmeacha a tharla roinnt blianta ó shin seachas ar an slad atá ar bun ag Iosrael sa Phalaistín anois díreach. Is mithid neamhaird a dhéanamh den aos polaitiúil agus tacú le seasamh Kneecap a cháineann gníomhaíochtaí Iosrael.

—

As Gaels, as human beings who oppose the genocide in Palestine, we must stand with Kneecap. The group is currently under attack, not only from the Shoneen and Zionist corporate media, but also from the British state.

A “counter-terrorism unit” within the English police is investigating whether the band should be prosecuted for “expressing support for terrorism.” And the Prime Minister, “Sir” Keir Starmer, has said it is “right” that police should examine statements made by Kneecap.

No investigation was carried out into Starmer himself when he claimed that it was “Israel’s right” to cut off Palestinian water supplies.

The Irish people — especially those from the Six Counties — are well acquainted with the dirty tricks of the British state. The war in the Six Counties from 1969 onwards was riddled with informers and secret agents from the British state apparatus who acted against the country’s freedom, as documents and evidence released in recent years have shown.

Since young people in the U.S. heard Kneecap’s message in support of Palestine at the Coachella music festival, extremist forces have been operating against them. The freedom of speech of artists in general is under threat.

A host of bands and musicians (among them Christy Moore, Damien Dempsey, Massive Attack, and Primal Scream) signed a statement supporting the free expression of musical groups, and that should be welcomed — because it seems the wealthy elite of the music industry are willing to “cancel” Kneecap.

The worst part of all this is that attention is being focused on statements made by the band at concerts several years ago rather than on the slaughter currently being carried out by Israel in Palestine. It’s high time we ignored the political establishment and supported Kneecap’s stance condemning Israel’s actions.

Tá Pádraig Ó Snodaigh, laoch mór na Gaeilge, na litríochta Gaeilge agus na gníomhaíochta Gaeilge, imithe ar shlí na fírinne agus é naoi mbliana le cois an cheithre scór. Cuireadh an Snodach i Reilig Naomh Fionntán i mBaile Átha Cliath Dé Luain seo caite i ndiaidh a shochraide in Eaglais Pheadair agus Phóil, Baile Dúill.

Dúirt Uachtarán na hÉireann, Micheál D. Ó hUigínn, go raibh Pádraig ‘mar laoch ríthábhachtach do ghluaiseacht na Gaeilge’ agus gur spreag a shaol grá don teanga i measc na mílte.

Bhí Ó Snodaigh pósta leis an dealbhóir Cliodhna Cussen, agus bhí seisear mac acu: Aengus, Rossa, Rónán, Colm, Cormac agus Fergus. Rugadh Ó Snodaigh i gCeatharlach in 1935. Chuaigh sé ag obair leis an mBord Soláthair Leictreachais sular bhog sé chuig Ard-Mhúsaem na hÉireann, áit ar oibrigh sé mar choimeádaí cúnta. 

Idir 1970-73 bhí Ó Snodaigh ina chomheagarthóir ar an iris chléach phoblachtach Ghaeilge Pobal. I lár na seachtóidí bhí sé ina eagarthóir ar Carn, iris an Chonartha Cheiltigh. Bhí sé go fóill ag scríobh do Carn agus ina bhall den Chonradh Ceilteach nuair a básaíodh é. Bhíodh sé de nós aige ailt a scríobh de láimh i gcónaí, seachas leas a bhaint as ríomhairí.

Mhol a chomhghleacaithe san eagraíocht é as a intleacht, a acmhainn ghrinn thur, agus a dhúthracht do chultúr agus neamhspleáchas na dtíortha Ceilteacha.

In 1980 bhunaigh sé Coiscéim, a chuir os cionn 1,300 leabhar i gcló thar na blianta. Chuir sé litríocht agus filíocht na Gaeilge i lár an aonaigh agus chuir sé saothar le scríbhneoirí agus filí móra na Gaeilge, leithéidí Mháirtín Uí Chadhain, Chaitlín Maude agus Thomáis Mhic Shíomóin, i gcló.

B’fhile é an Snodach chomh maith agus áirítear leithéidí Cumha agus Cumann (1985) agus Ag Druidim le 80 (2017) i measc na gcnuasach a d’fhoilsigh sé féin.

Lena chois sin, ba staraí é agus spéis ar leith aige i dtréimhse na réabhlóide. Chuir sé peann le pár agus chuir sé in eagar an tsraith thábhachtach Macallaí na Cásca, sraith leabhar a thug léargas ar ghnéithe logánta, domhanda, pearsanta, fealsúnachta agus teanga Éirí Amach 1916.

Maidir lena staireolaíocht, níor chuir sé aon fhiacail ann i leith na staraithe athbhreithnitheacha, mar a léirigh foilsiú Two Godfathers of Revisionism: 1916 in the Revisionist Canon in 1991. Saothar tábhachtach a bhí, agus atá, in The Hidden Ulster: Protestants and the Irish Language, a cuireadh i gcló trí huaire (1973, 1977, 1995) agus a d’fhág lorg dearfach ar Phrotastúnaigh an tuaiscirt atá ag tabhairt faoi athbheochan na Gaeilge sa lá atá inniu ann. 

Poblachtach go smior a bhí sa Snodach agus sheas sé le poblachtaigh agus náisiúnaithe na sé chontae le linn an chogaidh fhada, agus bhí meas ag muintir Bhéal Feirste agus níos faide i gcéin ó thuaidh air i gcónaí.

Mar ghníomhaí Gaeilge le linn a shaoil agus mar uachtarán ar Chonradh na Gaeilge idir 1974 agus 1979 bhí sé ina cheannródaí. Bunaíodh An Siopa Leabhar agus cuireadh Seachtain na Gaeilge ar bun in athuair faoina cheannaireacht. Thacaigh sé go mór le gluaiseacht na Gaelscolaíochta a bhí ag teacht in inmhe an tráth céanna.

Agus é ag scríobh do Comhar in 1989 dúirt sé gur ‘cath cúlgharda’ a bhí sna Gaelscoileanna ina raibh ‘an pobal Gaelach ag léiriú míshástacht leis an gcúlú ó aidhmeanna fógraithe an stáit sa Phoblacht agus in éadan ionraí an stáit sna sé chontae’.

Chuir sé an Bille Cearta don Ghaeilge chun cinn sna seachtóidí chomh maith, a baineadh amach mar Acht na dTeangacha Oifigiúla (2003) nach mór tríocha bliain ina dhiaidh sin.

Bhí Ó Snodaigh lárnach, chomh maith, san Fheachtas Náisiúnta Teilifíse a cuireadh ar bun sna hochtóidí agus a bhain a sprioc amach le bunú TnaG (TG4 ina dhiaidh sin) in 1996. Bhí sé sásta dul i mbun an ghnímh dhírigh nuair ba ghá. Ag tús an fheachtais chuidigh sé le Ciarán Ó Finneadha meirge a chrochadh ar aeróg chumarsáide RTÉ i nDomhnach Broc chun aird a tharraingt ar neamairt an stáisiúin i leith na teanga.

Dúirt iaruachtarán eile ar Chonradh na Gaeilge, Íte Ní Chionnaith, faoi ghníomhaíocht Ghaeilge an tSnodaigh,

‘Thaisteal sé an tír ar fad ag cur fhealsúnacht an Chonartha chun cinn agus ag spreagadh daoine chun craobhacha nua a bhunú. Chuir sé béim ar leith ar dhaoine óga a mhealladh isteach san eagraíocht agus mná a thabhairt chuig leibhéal ceannasaíochta san eagraíocht chomh maith. Smaointeoir a bhí ann, intleachtóir a bhí ann, ach do creid sé san agóidíocht mar mhodh oibre in obair an Chonartha’.

Fear ildánach, fathach fir, Gael, poblachtach. Go gcodlóidh an Snodach go sámh i measc laochra na nGael.

Thug Rúnaí Misneach, Kerron Ó Luain, óráid uaidh ag comhdháil dár dteideal “Winning Our Futures” a d’eagraigh ICEC agus an Radical Independence Convention i nDún Éideann ar an 5ú Deireadh Fómhair. Tháinig ionadaithe as 15 náisiún atá faoi chois nó gan stát san Eoraip le chéile chun dul i mbun plé stráitéiseach faoi thodhchaí na Mór Roinne.

Móran taing, go raibh míle maith agaibh, thank you, for your invitation to speak on Ireland’s past, present, and future. Over the next few minutes, I’ll provide an overview of the key issues shaping the nation’s trajectory.

Ireland’s history is deeply intertwined with colonization, especially from the sixteenth century onwards when it became a testing ground for British imperialism. English policies aimed to suppress Irish language, culture, and political autonomy. The “plantation” policies, for instance, displaced native Irish populations, and in schools, Irish children were subjected to indoctrination, such as reciting verses that celebrated being “a happy English child.” The goal was clear: to either assimilate or eradicate Irish identity.

The British were only partially successful as various forms of resistance emerged over time—some militant, some constitutional, and others focused on cultural and linguistic preservation.

However, the struggle for independence was also only partially successful. The Irish Revolution of 1916-1923 ended with partial autonomy for 26 of the 32 counties, but partition left the North under a supremacist Protestant government. Britain maintained influence in the South by supporting conservative forces during the 1922-23 Civil War. As a result, Kevin O’Higgins, one of the leaders of the conservative wing, later claimed they were “the most conservative-minded revolutionaries that ever put through a successful revolution.”

The legacy of colonialism, and the failure to forge a truly radical path, still haunts Ireland. The division of the island has stifled democracy, rather than stimulating it, and exacerbated economic imbalances. The West, where the Irish language remains strongest, has been hit hard by emigration due to a lack of economic opportunities, while Dublin dominates much of the country’s economic activity. Meanwhile, the Irish elite, often serving the interests of global financial powers rather than the local population, have shifted their allegiances from Britain to U.S. multinational corporations.

This has led to an economy overly reliant on foreign direct investment, with dire consequences for ordinary people. Housing, healthcare, education, and the cost of living are in crisis, and this has left room for the rise of fascism. In the North, the intransigence and threats of Unionist elements hold back self-determination, progressive change and deny Irish speakers their basic language rights.

In the South, the use of Shannon Airport for the transport of arms to the Israeli Zionist state, facilitating the slaughter of Palestinians, and the increasing military influence of NATO, the EU, and the US, threatens Ireland’s long-standing policy of neutrality. This policy, rooted in an anti-colonial understanding and a rejection of empire, is at risk of being undermined

The Scottish Gaelic poet Sorley MacLean once referred to the “bitter legacy” of colonialism, noting how it endangered indigenous languages, drove emigration, and empowered “the porters of international big business.” This same colonial legacy continues to shape Ireland’s struggles today.

That said, if autonomy had not been gained in 1922, the challenges facing Ireland – particularly the social problems I alluded to – would, without doubt, be far greater, and neutrality would not even exist. We would be unwilling participants in Empire.

Looking to the future, there is reason for optimism. Demographic shifts in the North of Ireland have made the possibility of a united Ireland more realistic than ever before. Even right-wing and centrist political parties in the South have little opposition to the idea, though many underestimate the challenges ahead.

The Good Friday Agreement of 1998 stipulates that a referendum on reunification can only take place if the British Secretary of State for Northern Ireland believes a majority would vote in favour of it—a hurdle that will not be easily overcome.

While Ireland has come a long way from its days under colonial rule, the country still grapples with the effects of that inheritance. Nevertheless, with increasing momentum towards reunification and an increasingly left-leaning youth, not as shackled by a post-colonial syndrome as previous generations, the country stands at a pivotal moment in its history.

James Connolly, born in Scotland to Irish parents in Cowgate in this city, spoke about a rejection of centralised and imperial states when he referred to ‘a free federation of free peoples’. Ireland, like the other nations gathered here today, has an opportunity to forge such a ‘free federation’ in the coming years. In fact, we must – the alternatives will be catastrophic. So we must struggle for self-determination, democracy, for the republic and for true decolonisation, free from external influence and Empire. Bíodh Misneach againn. Beir Bua.

Bhailigh Gaeil Bhleá Cliath, agus cuid de mhuintir an Chadhnaigh, le chéile chun ómós a thabhairt d’fhathach na nGael. Ba é seo an cheathrú huair as a chéile a reáchtáil Misneach BÁC an comóradh.

Thug Domhnall Mac Concharraige an príomh-oráid, a dhírigh sé ar staid na teanga i láthair na huaire. Leagadh roinnt lilí ag uaigh an Chadhnaigh sular canadh Amhrán na bhFiann.

Breathnaigh ar an óráid anseo:

———-

Ó Cadhain Commemoration 2024

Dublin Irish speakers, and some of Ó Cadhain’s relatives, gathered to pay tribute to this giant of the Gaelic world. This is the fourth year that Misneach BÁC have organised the commemoration.

Domhnall Mac Concharraige gave the main oration, which focussed on the current state of the language. Some lilies were then laid at Ó Cadhain’s grave, before Amhrán na bhFiann was sung.