COMHARCHUMANN: eagraíocht nó gnó ar leis na hoibrithe nó le lucht a úsáidte é.

Tá scéal na gcomharchumann bocht go leor in Éirinn i gcomórtas le tíortha eile. An bhfuil cleas á chailleadh againne Gaeil anseo? Caidé an ról atá le himirt ag coincheap an chomharchumainn maidir leis an chumhachtú eacnamaíoch atá de dhíth go géar ar phobail na Gaeltachta agus na Gaeilge?

Tá beirt oibrithe de chuid Trademark Belfast, mar atá an Dr Stiofán Ó Nualláin agus Alice McLarnon, ag gabháil a labhairt linn fá chúlra agus fá staid reatha na comharfhiontraíochta, taobh le heolas praiticiúil a thabhairt.

Mar chuid de chúramaí na beirte seo ag Trademark, cuidíonn siad comharchumainn a bhunú agus a fhorbairt. Is ball bunaithe í Alice den Belfast Cleaning Society, comharchumann a bhfuil ag éirí leis le beagnach deich mbliana anois, agus pléifidh sí an taithí phearsanta sin linn.

Is féidir tuilleadh a léamh anseo fána gcuid oibre le Trademark agus anseo fán Belfast Cleaning Society.

Chun clárú don chruinniú seol r-phost chuig eolas@misneachabu.ie

Dáta: Déardaoin an 22ú Aibreán

Am: 7 i.n. – 8 i.n.

Áit: ar líne, ar Zoom

Is caint é seo a thug Elin Hywel ag Meitheal Misneach a thit amach ar líne le déanaí. Tá Elin ina cathaoirleach ar ghrúpa oibre na bpobal inbhuanaithe i gCymdeithas. Tá baint aici le Undod, grúpa neamhspleáchais radacaigh na Breataine Bige, chomh maith. Tá an leagan Gaeilge le fáil thíos faoin mBreatnais.

Mae’r argyfwng tai yn llawer hynach na’r pandemig. Ers canol y ganrif ddiwethaf rydym wedi bod yn brwydro ac yn ymgyrchu i warchod cymunedau Cymru.

Mae iaith yn annatod a chymuned. Nid yn unig cymunedau Cymraeg eu iaith ond pob cymuned Gymreig.

Os Cymru yw eich lle chi yna mae’r Gymraeg yn iaith i chi, mae’n iaith sydd yn ein clymu i le.

Mae’n braf meddwl nad oes dim un di-Gymraeg yng Nghymru – dim ond rhugl neu dysgu, pawb yn rhywle rhwng dau begwn. Mae hyn yn wirionedd o ganlyniad amlygiad ein iaith ar draws ein cymunedau – arwyddion ffordd, arwyddion dwyieithog mewn siopau neu gofodau cyhoeddus, neu efallai fod clywed cyflwyniad Cymraeg i gael dewis opsiwn Saesneg wrth ffonio meddygfa neu gwmni traws wladol.

Yn debyg iawn i angen cymuned mae isadeiledd syn pwysleisio’r Gymraeg gyntaf ac sy’n gynhwysol yn bwysig iawn i’n iaith.

Mae Cymdeithas yr Iaith yn cydnabod yr angen am ofodau Cymraeg yn ein hymgyrch am 1,000 o ofodau uniaith Gymraeg.

Ond heb siaradwyr a defnydd cyson gall iaith fynd i fod yn farwaidd neu diflannu yn llwyr. Mae cynnal cymunedau daearyddol o siaradwyr Cymraeg sydd â’r gallu i fyw yn y Gymraeg yn ddyddiol yn hanfodol i warchod, cynnal a datblygu ein iaith i genedlaethau’r dyfodol.

———

Tá an ghéarchéim tithíochta i bhfad níos sine ná an phaindéim. Ó lár an chéid seo caite i leith tá muid ag troid agus ag feachtasaíocht chun pobail na Breataine Bige a chosaint.

Ní féidir teanga agus pobal a scaradh óna chéile. Ní pobail na Breatnaise amháin atá i gceist ach gach uile phobal sa mBreatain Bheag ar fad.

Más í an Bhreatain Bheag an áit a bhfuil cónaí ort, is leat féin í teanga na Breatnaise; is teanga í a cheanglaíos d’áit faoi leith muid.

Is deas an smaoineamh é nach bhfuil duine ar bith ann nach bhfuil Breatnais aige sa mBreatain Bheag—nach bhfuil aon duine ann ach líofa nó ag foghlaim, tá gach uile dhuine in áit éigin idir an dá phol úd.

Is fíor é sin de bharr gur éirigh ár dteanga feiceálach—comharthaí bóthair, comharthaí dátheangacha sna siopaí nó i spásanna poiblí, nó b’fhéidir go gcloisfeá an Bhreatnais i dtús báire ag tairiscint rogha Béarla duit agus tú ag cur glaoigh ar ionad sláinte nó ar chomhlacht trasnáisiúnta.

Cosúil le haon riachtanas pobail, tá bonneagar (infreastruchtúr) cuimsitheach a ligeas béim ar an mBreatnais i dtús báire an-tábhachtach dár dteanga.

Aithníonn Cymdeithas yr Iaith an gá atá le spásanna Breatnaise agus tá feachtas ar bun againn chun 1,000 spás Breatnaise aonteangach a bhaint amach.

Ach in éagmais cainteoirí agus gan í a bheith in úsáid bhuan, seans go mbainfear brí agus beocht as an teanga nó go n-imeoidh sí ar fad gan tásc gan tuairisc.

Ní foláir pobail thíreolaíocha de chainteoirí Breatnaise a choinneáil, pobail fhearainn a fhéadas a bheith ag maireachtáil sa mBreatnais ó lá go lá, i riocht’s go mbeidh ár dteanga á coimhéad agus á cothú agus á forbairt le haghaidh na nglún a éireos aníos amach anseo.

~ Buíochas le Hynek Daniel Janoušek as an sliocht a aistriú.

Tá grúpaí agus gníomhaithe cearta teanga ó Éirinn, Albain, an Bhreatain Beag, Manainn agus Corn na Bhreataine – Misneach na hÉireann ina measc – tar éis teacht le chéile chun “An Chairt Cheilteach um Thithíocht” (atá le léamh thíos) a fhoilsiú. 

Tháinig an comhaontas seo le chéile chun cáineadh láidir a dhéanamh ar an ngearchéim tithíochta atá ag titim amach inár dtíortha éagsúla agus ag déanamh scrios ar ár bpobail teanga. 

Leagtar amach liosta éileamh sa gcairt seo, agus maítear gur gá do rialtais agus d’údaráis réigiúnacha polasaithe a chur a bhfeidhm a chinnteos gur féidir le cainteoirí mionteanga cur futhú go hinbhuanaithe ina gceantair dhúchais.

Tuigeann Misneach agus na grúpaí eile atá páirteach sa bhfeachtas seo nach mbaineann bás teanga go príomhúil le ceisteanna cultúrtha nó oideachais ach le polasaithe eacnamaíocha atá ag déanamh scrios ar phobail imeallacha, agus le dearcadh a chuireann dia beag na turasóireachta chun tosaigh ar leas fadtéarmach na ndaoine sna pobail seo.

Ar ndóigh, ní fadhb cathrach amháin í an ghéarchéim tithíochta in Éirinn nó na tíortha Ceilteacha eile. In Éirinn, maraon le himircigh, an lucht siúil agus grúpaí imeallacha eile, tá muintir na Gaeltachta i measc na bpobal is mó ata thíos leis an éigeandáil. 

I dteannta le pobail mionteangacha eile, tá fás mór tagtha ar líon na dtithe  saoire agus tithe eile atá le ligean ar  AirBnB sna ceantracha seo, rud atá á dhéanamh níos deacra ar dhaoine a oibríonn agus a chónaíonn sa Ghaeltacht teacht ar áit chónaithe. 

I mí na Samhna 2019, mar shampla, ní raibh ach trí theach le fáil ar cíos i nGaeltacht Chiarraí ar Daft.ie – san am céanna bhí 219 teach saoire ar fáil le haghaidh turasóirí! San am céanna tá An Bord Pleanála ag diúltiú cead pleanála do Ghaeilgeoirí atá ag obair i gceantracha Gaeltachta chun tithe a thógáil agus cur fúthu ann go buan.

Dar le Tomás Ó Loingsigh, gníomhaí cearta tithíochta agus ball de Mhisneach, go bhfuil:

“an ghéarchéim tithíochta ag titim amach ní amháin sna cathracha, ach i gceantracha tuaithe agus Gaeltachta chomh maith, ní amháin in Éirinn, ach i measc pobal mionteangacha sna tíortha Ceilteacha ar fad.”

“Ar mhaithe leis an turasóireacht agus le lucht an rachmais, níl teacht ar thithe ar phraghas réasúnta ag muintir na Gaeltachta agus tá scrios á dhéanamh ar an nGaeilge mar teanga pobail mar thoradh díreach air sin. Tá an troid ar son cearta teanga agus cearta tithíochta nasctha le chéile go dlúth.” 

Deir Robat Idris, ball Cymdeithas yr laith, grúpa cearta teanga sa mBreatain Bheag: 

“tá an-chuid fadhbanna nua a bhaineann leis an ngéarchéim tithíochta tagtha chun cinn mar thoradh ar Covid-19. Tá líon mór daoine feicthe againn ag teitheadh chuig a gcuid athbhailte, agus tá fógraí le haghaidh lóistín ar cíos fós suas ag Airbnb i rith an dianghlasaithe.” 

“Feictear an Bhreatain Bheag mar áit le héalú chuige, mar cinéal clós súgartha, ní mar áit ina bhfuil pobal beo ina gcónaí. Tá an easpa tithíochta le haghaidh daoine áitiúla ag bagairt an bonn a bhaint den Bhreatnais mar theanga pobail sna ceantracha is láidire don teanga”

Is féidir an Chairt Cheilteach um Thithíocht a léamh ina hiomláine anseo:

An Chairt Cheilteach um Thithíocht – An Ceart chun Áitribh 

Is fadhb ollmhór í an ghéarchéim tithíochta atá ag cur todhchaí phobail labhartha na dteangacha Ceilteacha i mbaol.

Fógraímid, mar eagraíochtaí a dhéanann ionadaíocht ar mhionteangacha na náisiún Ceilteach, go bhfuil géarghá le gníomh gan mhoill. Caithfear an damáiste atá déanta ar ár bpobail agus ár dteangacha a leigheas – lena n-áirítear in áiteanna nach labhraítear ár dteangacha a thuilleadh.

Tá rátaí easpa dídine ag dul in airde go leanúnach, agus tá níos mó agus níos mó daoine ann nach bhfuil sé d’acmhainn acu maireachtáil ina gceantair dhúchais. Feictear dúinn go bhfuil an méid seo tarlaithe de bharr polasaithe na rialtaisí lárnacha agus cineachta. Ina measc sin, tá polasaí na déine agus na blianta d’éagothromaíocht eacnamaíoch a dhéanann cos ar bolg ar ár bpobail tuaithe.

Mar sin, éilímid ar na rialtais sraith polasaithe a chur i bhfeidhm chun a chinntiú go mbeidh na daoine a mhaireann agus a n-oibríonn sna ceantracha seo – lena n-áirítear daoine ar baill iad de phobail immeallaithe agus mionlaigh – in ann fanacht ina bpobail áitiúla. Rachadh sé seo chun tairbhe ár dteangacha agus rath ár bpobal, le haird chuí á tabhairt ar chothramaíocht deiseanna, beag beann ar aicme, inscne nó cine. Ar bhearta na bpolasaithe sin, ba chóir iad seo a leanas a bheith san áireamh:

• uasteorainn le céatadán na n-athbhailte agus na dtithe saoire in aon phobal;
• athrú ar an sainmhíniú de thithíocht inachmhainne agus rialú costaisí cíosa ionas go mbeidis inachmhainne do dhaoine ar mheán-tuarastal an cheantair;
• rialú breise agus cáin nua pionósach ar thithe a úsáidtear i gcomhair AirBnB amháin nó go príomhúil, lena n-airítear idirdhealú sainiúil a dhéanamh idir tithe/árasáin a úsáid mar teach saoire nó mar réadmhaoin AirBnB;
• plean stráitéiseach a fhorbairt i leith tithíochta agus turasóireachta i gceantracha tuaithe chun dul i ngleic leis an gcaoi go bhfuil an-chuid tithe fágtha ar lár ón stoc tithíochta áitiúil;
• cumhachtaí pleanála a dhílárú go dtí an leibhéal áitiúil is iomchuí, lena n-áirítear spriocanna tithíochta a leagan síos, agus riachtanas dosheachanta a dhéanamh den phleanáil teanga;
• praghasanna cíosa a bhainistiú ionas go mbeadh siad inachmhainne do daoine ar thuarastail áitiúla;
• leasú a dhéanamh ar aon laigí nó lúbanna ar lár sa dlí a thabharfadh deis cáin a sheachtaint;
• reachtaíocht nua réadmhaoine a thabhairt isteach chun praghasanna agus cíosanna a rialú, chun tacaíochtaí sainiúla a ofráil do chainteoirí mionteangacha chun go mbeidh siad in ann fanacht ina bpobail, agus chun a chinntiú go n-úsáidtear aon tithíocht fholamh atá in áit sula dtabharfaí faoi fhorbairtí nua;
• an stoc tithíocht shóisialta agus stoc tearcúsáidte a thabhairt ar ais faoi úinéireacht an phobail, agus úinéireacht pobail a bheith ar chuid shuntasach de gach tionscadal tithíochta nua;
• cáin ar bhrábús tiarnaí talún a thabhairt isteach as a ndéanfaí infheistíocht chun tithe folmha agus tithe saoire a chur ar ais in úsáid do phobail áitiúla agus do na daoine a mhaireann agus a n-oibríonn iontu;
• dreasachtaí a chur ar fáil ar mhaithe le hathchóirí agus/nó tógáil tithíocht atá inbhuanaithe ó thaobh ábhair agus modh tógála de;
• fíneálacha a ghearradh as diúltiú d’áit chónaithe a ligean amach ar cíos do bhaill aon phobail faoi míbhuntáiste, an Lucht Siúil nó teifigh mar shampla.

Is féidir físeán a ghabhann leis an gCairt agus leaganacha den doiciméad sna teangacha Ceilteacha éagsúla a fheiceáil ar suíomh Cymdeithas Yr Iaith anseo.

Tá lucht oibre Debenhams fós á dtréigint ag an gcomhlacht ó scaoileadh iad uilig chun bealaigh i rith Mí Aibreáin. Chinn lucht bainistíochta an chomhlachta na siopaí uilig sna Sé Chontae Fhichead a dhúnadh de bharr nach raibh brabús mór go leor á dtuilleamh acu.

Bhí buairt ann le tamall anuas i measc na n-oibrithe go ndúnfaí na siopaí sna Sé Chontae Fhichead, óir ní raibh an brabús céanna á ghiniúint acu is a bhí ag na cinn i Sasana. Thapaigh bord bainistíochta an chomhlachta an deis a thug an ghéarchéim Covid i mbealach soiniciúil.

Is mná iad na hoibrithe den chuid is mó agus roinnt mhaith acu ag obair leis an gcomhlacht leis na blianta fada ó aimsir Roche’s Stores.

Ainneoin é sin, níl cúiteamh ar bith curtha ar fáil ag Debenhams do na hoibrithe dílse seo. Sheol an comhlacht ríomhphost chuig na hoibrithe go luath i ndiaidh do na srianta dianghlasála a bheith curtha i bhfeidhm inar dúradh leo go raibh siad á ligean chun bealaigh

Míníodh sa teachtaireacht nach mbeadh pacáiste scartha ar bith ar fáil agus gur chóir do na hoibrithe cúiteamh a lorg ón stát.

Idir an dá linn, eagraíodh feachtas agóide. Ní raibh bealach ar bith ag na hoibrithe labhairt amach ar a son féin le linn na paindéime, seachas agóidí a eagrú lasmuigh de na siopaí a bhí dúnta.

Eagraíodh agóidí ar Shráid Mhic Anraí i mBaile Átha Cliath, i dTamhlacht agus i mBaile Bláinséir i mbruachbhailte na cathrach, i bPort Láirge, Gaillimh, Corcaigh agus in áiteachaí eile nach iad. Bhí na hoibrithe airdeallach ar an scaradh sóisialta agus iad i mbun agóide agus bhí mascanna agus láimhíní á gcaitheamh acu.

Mar sin féin, rinne na Gardaí leatrom orthu agus an fhianaise uilig le feiceáil anois ar na meáin sóisialta. Úsáideadh an reachtaíocht éigeandála a tugadh isteach de bharr na géarchéime Covid chun na hagóidí a bhriseadh suas.

Ba dhíol suntais é d’oibrithe Debenhams nach bhfuil spéis dá laghad ag na Gardaí cur isteach ar na hagóidí atá á reáchtáil go rímhinic ag faisistithe amhail Gemma O’Doherty.

Tá lámh mhór ag Banc na hÉireann san eagraíocht a stiúrann Debenhams. Tá na hoibrithe anois ag éilimh ar an mbanc sin agus ar an rialtas an rud ceart a dhéanamh agus cúiteamh a íoc leis na hoibrithe. 

Ar ndóigh, agus bancanna na tíre tar éis na scórtha de bhilliúin euro a fháil ó cháiníocaitheoirí le dhá bhliain déag anuas, cheapfá go mbeidis ag iarraidh an cothrom na féinnne a thabhairt do chosmhuintir na tíre gan aon ghá le feactasaíocht.

Tá oibrithe Debenhams tar éis tosaíochtaí an stát chaipitligh a léiriú go soiléir. Tugtar tús áite do na comhlachtaí móra, na bancanna agus, fiú, na faisistithe. Is mithid dúinn seasamh le hoibrithe Debenhams agus ár nglór a ardú ar a son.

Sa tsraith alt seo, rinneadh anailís ar ghnéithe áirithe den ghéarchéim corónach. Ina theannta sin, leagadh síos fís dhearfach den chineál sochaí atá de dhíth chun a leithéid de ghéarchéim a sheachaint arís sa todhchaí.

San alt deireanach seo, breathnófar ar an leigheas atá air seo uilig. Dar ndóigh, níl na freagraí uilig againn, ach is fiú aird a tharraingt ar ghné nó dhó a d’fhéadfadh feabhas a chur ar chúrsaí amach anseo.

Chun go dtiocfaidh muid slán ón tsáinn ina bhfuilimid, agus chun go bhfanfaidh muid slán, caithfear droim láimhe a thabhairt don chóras eacnamaíochta mar atá agus na sean-rialacha a ghabhann leis. 

Ba chóir do na hoibrithe seilbh a ghlacadh ar a gcuid láthair oibre, ach go háraithe na hoispidéil phríobháideacha. Níor chóir go mbeadh aon bhaint ag an mbrabús ná an t-ioncam leis an leibhéal cúraim a chuirtear ar fáil don phobal.

Caithfear polasaí uile-Éireann a chur i bhfeidhm agus cúl a thabhairt don críochdheighilt atá, arís is arís, ag déanamh dochair do shláinte mhuintir an oileáin. 

Ba chóir go bhfanfadh na scoileanna agus ollscoileanna dúnta fud fad an oileáin go dtí Meán Fómhair. Nuair a osclófar iad, caithfear an chomhréir idir na daltaí agus múinteoirí a laghdú go mór.

Chun freastal ar an riachtanas seo, beidh ardú as cuimse i dtaobh earcaíochta agus i dtaobh infheistíochta de dhíth, ar ndóigh.

Ba chóir líon na dtástálacha don víreais a leathnú go mór agus srianta níos déine a chur i bhfeidhm sna haerphoirt agus sna calafoirt.

Ag leibhéal an phobail, ní mór cloí le spiorad na meithle a chothaíodh ó thosaigh an ghéarchéim seo.

B’fhiú go mór do tuilleadh grúpaí pobail teacht le chéile chun cabhrú le cúrsaí glaineachta i mblocanna árasáin, chun freastail ar sheandaoine ó thaobh siopadóireachta de, agus chun eolas a scaipeadh mar gheall ar dhea-chleachtas agus caitheamh masc chun déileáil leis an víreais sa chaoi is go laghdaítear tionchar na ráige atá le teacht. 

Is léir ónár éispeáras go dtí seo gur orainn féin is fearr bheith ag brath chun cinntiú go dtiocfadh an oiread daoine is féidir slán ón ghéarchéim.

Tharla seo i go leor áiteanna cheana féin. Tháinig grúpaí pobail le chéile agus bhain roinnt dóibh leas as na meáin shóisialta le heagrú agus leis an mana “ar scáth a chéile a mhaireann na daoine” a chleachtadh.

Ar ndóigh, tá “comhar na gcomharsana” ina dhlúthchuid den chultúr Gaelach leis na blianta marbha.

Nuair a sháraíonn muid an ghéarchéim seo – agus sáróidh – ní féidir filleadh ar an seanchóras mar a bhí.

D’fhéadfadh an ghéarchéim seo cur ar shúile na ndaoine an géarghá atá le hathrú córais ó bhonn. Is fúinne atá sé na hargóintí ar a shon sin a chur chun cinn anois.

Buailimis an t-iarrann agus é te!

Tá borradh tagtha faoin gceardchummanachas agus an ghníomhaíocht ar champais ollscoile na tíre le roinnt míonna anuas. Tá géarghá lena leithéid i ndáiríre, óir tá slad déanta ar an maoiniú atá curtha ar fáil do lucht teagaisc ollscoile agus mic léinn ó tharla an ghéarchéim eacnamaíochta i 2008.

Tá roinnt mhaith ceisteanna ag dó na geirbe. Ó thaobh na teagascóirí de, lucht taighde dochtúireachta ina measc, tá cúrsaí pá agus coinníolacha oibre go hainnis ar fad. Maraon leis na múinteoirí bunscoile agus iarbhunscoile tá éagothromaíocht pá ann ó 2011.

Tá duine ar bith a earcaíodh i ndiaidh 2011 ar phá i bhfad níos ísle ná iad siúd a bhí ann roimhe. Go bunúsach, is iad an t-aos óg atá síos leis. Agus, mar is eol dúinn, tá cúsaí tithíochta agus go leor eile ina dheacreacht cheana. Meascán marfach is ea an pá íseal agus an chíos ard.

Anuas air seo uilig, tá go leor éiginteachta ó thaobh na gconarthaí de. Cuirtear go leor de na teagascóirí óga ar chonarthaí ar théarma seasta, agus ní bhíonn siad in ann pleanáil ó thaobh cúrsaí tithíochta nó saoil de dá bharr.

Tá cúrsaí tithíochta ina chnámh spairne do na mic léinn chomh maith. Tá mic léinn in ollscoileanna i mBaile Átha Cliath, Corcaigh, Gaillimh agus áiteanna eile nach iad tar éis éirí amach i gcoinne ardaithe cíosa ar lóistín ollscoile.

Shílfeá, mar sin, go mbeadh easpa maoiniú ón rialtas ag cruthú deacreachtaí do na hollscoileanna. Bheadh an ceart agat. Tá cúrsaí imithe in olcas le tamaill agus na ceardchumainn ag lorg infheistíocht mhór don earnáil tríú leibhéal i gcónaí. 

Ach, níos measa fós, bíonn ollscoileanna áirithe ag caitheamh airgid ar bhaoth-thograí. Cur i gcás UCD, áit ar chaith an t-Uachtarán, Andrew Deeks, na milliúin euro ar “chlub alumni” agus ar athchóiriú a dhéanamh ar a oifig féin fad agus atá mic léinn á dhíbirt ón oideachas ar an tríú léibheál de bharr na heaspa títhíochta.

Tá mic léinn agus teagascóirí bréan den chineál éagothromaíochta seo agus tá siad ag seasamh an fhóid ina coinne. Tá grúpaí feachtais, ceardchumainn agus aontais na mac léinn i ngach cearn den tír tar éis agóidí bríomhara agus forghabhálacha a chur ar bun le tamall anuas. 

Ardú pá do na teagascóirí agus deireadh leis na hardaithe cíosa do na mic léinn atá mar éilimh ag an ngluaiseacht nua seo.

Ar an bhformhór, níl lucht ceannasaíochta na hollscoileanna ag éisteacht leis na héilimh ó dhream ar bith. Mar sin féin, is léir go bhfuil tuiscint ann i measc lucht na feachtasaíochta gur troid níos fada a bheas i gceist. 

Is cath é seo a mbeidh impleachtaí fadtéarmacha aige ar saol na hollscoile amach anseo. Caithfear é a bhuachaint.

Ar an Satharn beag seo (14/12/2019) i mBleá Cliath beidh léirsiú “ar son na síochána agus i gcoinne pholaitíocht na hainnise”, arna eagrú ag an dream Solidarity Alliance Against Racism and Fascism (SARF).

Is eagraíocht leathan í SARF a tháinig le chéile sa mbliain 2016 chun seasaimh in éadan lucht Pegida a bhí ag iarraidh eagrú sa tír. Is grúpa Ioslamafóibeach é Pegida a theastaíonn uathu go mbeidh forlámhas ag daoine geala.

Tacaíonn neart eagraíochtaí éagsúla le haidhmeanna SARF. Ina measc tá roinnt mhaith ceardchumann, grúpaí frith-chiníocha, grúpaí ar son an Lucht Siúil agus dreamannaí eile nach iad atá lonnaithe ar an eite chlé.

Tá an agóid seo le teacht le chéile lasmuigh de Theach Laighean ag a 1 i.n. chun teachtaireacht láidir a sheoladh do na faisistithe inár gcuid pobal. Tá leithéidí an ceardchumann Mandate, Comhdháil na gCeardchumainn, agus amhránaithe amhail Christy Moore tar éis tacaíocht a léiriú don agóid.

Faraor, tá gá práinneach ann bailiú le chéile mar gheall go bhfuil borradh ag teacht faoin eite dheis i stát na Sé Chontae Fichid. Baineann an dream seo mí-úsáid as coincheapa amhail “saoirse cainte” le cur i gcoinne reachtaíochta atá beartaithe ag an rialtas maidir leis an bhfuathchaint.

Tá tábhacht leis an tsaoirse cainte, gan dabht. Ach ní thugann an tsaoirse chéanna cead a dtoil do dhuine bheith ciníoch go poiblí ar ardáin ar nós na meáin sóisialta agus ceap milleáin a dhéanamh as mionlaigh.

Dar ndóigh, nuair a dhíríonn na hamadáin seo a gcuid gráin ar na mionlaigh agus nuair a chuireann siad an milleán orthu d’iliomad fadbhannaí an stáit chaipitligh, tá obair shalach na bunaíochta ar bun acu.

Ní hiad na mionlaigh is cúis leis an ngéarchéim tithíochta nó an léirscrios atá déanta ar an gcóras sláinte. Is iad lucht an rachmais is cúis leis. Dá bhrí sin, is namhaid an lucht oibre iad na faisistithe seo agus is mithid dúinn seasamh go láidir ina gcoinne.

Beidh Misneach ann ag a 1 i.n. amárach lasmuigh de Theach Laighean. Bígí linn agus cuirimís deireadh leis an bhfaisisteachas!

Tá go leor sa nuacht le déanaí a chráfadh do chroí. Ón coup sa Bholaiv go loscadh na hAmasóine sa Bhrasaíl. Ó mhórshiúilta faisisteacha sa Pholainn go coirloscadh sionagog i Meiriceá. Ó shlad i nGaza go slad sa Chordastáin. 

Ó champaí géibhinn sa tSín go campaí géibhinn sna Stáit. Tá an domhan ina chíor thuathail. Sin gan trácht ar neamhghníomhaíocht rialtais an domhain ar an ghéarchéim aeráide, rud a chuireann todhchaí an chine dhaonna féin i mbaol.

Tá ár seanfhadhbanna céanna ag Gaeil na hÉireann fosta – imeallú na teanga agus lucht a labhartha, rialtais atá fuar linn ar an lá is fearr ó dheas agus mioscaiseach féin linn ó thuaidh i dtólamh. 

Ar a mhullach sin tá an Ghaeltacht á bánú ag córas eacnamaíoch a mhairfidh fad agus a dhéanann sé brabús d’uasaicme na tíre. 

Is é an córas seo a d’fhág 10,264 duine, ag am a scríofa, gan teach ná dídean sa tír seo. Is é an córas céanna atá ag lúbadh ár seirbhísí slándála go pointe a mbriste.

Chan aon ionadh go bhfuil go leor daoine in ísle brí na laethanta seo. Cad é a thig le duine aonair a dhéanamh i gcoinne córais den chineál seo?

Go leor rudaí, mar a tharlaíonn sé.

Tugadh uchtach dúinn uilig nuair a foilsíodh pictiúr de chótaí fágtha ar Dhroichead na Leathphighne i mBaile Átha Cliath leis an mhána “tóg ceann más gá, fág ceann más féidir”, scríofa i mBéarla air. 

Cúis eile uchtaigh a bhí sa tacaíocht a fuair an feachtas seo, lena haischlib #WarmForWinter, ón phobal trí chéile. Gníomh as an ghnách a bhí ann a mheabhraigh dúinn uilig nach gá glacadh leis na cúinsí troma ina bhfuil muid fá láthair.

Fuair mo phobal féin, Cloich Chionnaola, ugach mór de shórt eile le déanaí nuair a bunaíodh dhá fhéile úra sa cheantar. Eagraíodh Féile Nasc na nGael i Mí na Samhna, tráth a dtáinig Gaeil as Albain anall chun a gcultúr agus a dteanga a roinnt linn. 

Eagrófar an chéad fhéile eile in Albain agus táthar ag súil go rachaidh Gaeil Thír Chonaill anonn fána coinne.

Tá sprioc dhifriúil ag Féile Scéalaíochta na Glaise, a bhí ar siúl ar an 13-14 Nollaig. Is é sin, traidisiún na scéalaíochta a athneartú agus a chur i lár an aonaigh aríst sa cheantar.

Tá ceacht in san fheachtas agus sna féilte thuasluaite seo don té a mhothaíonn nach bhfuil aon chumhacht ná tionchar acu ar fhadhbanna a phobail. Obair duine aonair nó grúpa fíorbheag ba chúis leo, rud a mheabhraíonn dúinn nach bhfuil gá le gluaiseacht ollmhór chun gníomh éifeachtach díreach a dhéanamh. 

Ina theannta sin, léiríonn siad nach tábhachtaí fadhb a réiteach ná rud inteacht níthiúil a dhéanamh fá dtaobh de.

Ní chuirfidh feachtas #WarmForWinter deireadh leis an ghéarchéim títhíochta ach chuir sé an cheist sin i mbéal an phobail aríst agus thug sé slí shoiléir, níthiúil do dhaoine rud inteacht a dhéanamh a chuideodh go díreach le daoine gan dídean fad agus a léirigh sé do na daoine céanna nach bhfuil dearmad iomlán déanta ag an saol mhór orthu. 

Spreag sé dóchas ionainn uilig.

Tá na féilteacha nuabhunaithe ag déanamh amhlaidh do mo phobal féin i gCloich Chionnaola. Pobal atá bánaithe ag an imirce is ea muid. Fothoradh den bhánú chéanna is ea an scrios atá déanta ar ghréasáin shóisialta an cheantair, rud a chuireann nósanna agus traidisiúin na háite i mbaol. 

Seanscéal agus meirg air is ea é seo sna ceantair Ghaeltachta agus níl réitiú simplí air.

Ba dheacair a shéanadh áfach go ndéanfaidh an dá fhéile seo an pobal, agus a ngréasáin shóisialta, a neartú agus go dtabharfaidh siad uchtach do phobal atá faoi chois le fada. 

Ní cóir beag is fiú a dhéanamh de sin. Tá súil agam féin go spreagfaidh siad pobail Ghaelacha eile féilte beaga úra a chur ar an fhód fosta.

Má fhágann fadhbanna móra an domhain in ísle brí thú, a chomradaí, níl leigheas níos fearr ann ná aicsean. Tá na mílte rud ann a thig linn a dhéanamh agus más gnímh bheaga féin iad, is fearrde iad ná bheith ag suí ar ár dtóineanna gan a dhath a dhéanamh.

Tusa a thuigeann riachtanais do phobail. Is tusa, mar sin, an duine is fearr an gníomh a dhéanamh a thacóidh leis an phobal chéanna.

Uchtach, mar sin, a chomradaí, is ná lig don éadóchas tú a fhágáil i do staic. Gineann gníomh dóchas. Spreagann sé daoine eile chun aicsin. 

Mar sin a chruthaítear meitheal, mar sin a neartaítear pobal, agus mar sin a thabharfar faoi na dúshláin mhóra atá romhainn – moll daoine difriúla ag obair ar scáth a chéile, moll gníomhartha beaga a bhainfeas athruithe móra amach.

Uchtach, a chomradaí, is ná lig don éadóchas tú a fhágáil i do staic.

Alt scríofa ag Sam Ó Fearraidh

Suirbhé domhanda: Tá borradh faoi chomhbhá le lucht LADT ar fud na cruinne

Tá borradh tagtha faoi bhá le lucht LADT (Leispiaigh, Aeraigh, Déghnéasaigh, Trasinscnigh) le deich mbliana anuas ar fud an domhain, de réir suirbhé a foilsíodh le déanaí.

Is í an Íoslainn an tír is báúla le lucht LADT dar le suirbhé le Legatum Institute, meitheal machnaimh a d’fhiosraigh an scéal i 167 dtír ar fud an domhain.

Os a choinne sin, is iad tíortha na hÁise Láir agus  an Táidsíceastáin na críocha is lú a bhfuil bá acu leis na leispiaigh, leis na haerigh, leis na déghnésaigh agus leis na trasincsnigh.

“Is údar misnigh é go dtaispeánann ár n-Innéacs Ratha (Prosperity Index) 2019 fás faoin mbá a bhíos ag daoine le lucht LADT ar fud an domhain le deidh mbliana anuas,” adeir Shaun Flanagan atá ag obair d’Ionad Meadarachta na Meithle.

“Ina aice sin, is iomaí áit ar fud an domhain nach staontar ó ghéarleanúint a chur ar phobal LADT, chomh maith le grúpaí mionlaithe eile, ar nós na dteifeach, na gciníocha mionlaithe agus lucht gcreidimh éagsúil, sa lá atá inniu ann.”

Is cuid den bhunachar sonraí de chuid Legatum Prosperity Index 2019 an suirbhé seo.

Is suirbhé rialta é seo a chuireas slat tomhais ar chúinsí maireachtála an phobail .i. na cúinsí is mó théas i bhfeidhm ar acmhainn tíortha éagsúla rath agus sláinte a chinntiú dá bpobail, idir infheistíocht, thimpeallacht, shláinte agus shaoirse an duine i gcoitinne.

Fuarthas gur tháinig borradh faoi chomhbhá shósialta i 111 den 167 tír a scrúdaíodh sna deich mbliana seo a chuaigh thart. Is é a mhalairt scéil in Oirthear na hEorpa agus sa gcuid den Aifric anuas ón Sahara.

Tháinig borradh rábach faoin mbá a bhíos ag pobal an domhain le lucht LADT.

Faoi láthair, bíonn duine as gach ceathrar sásta le glacadh le duine de chomhthionól na leisbiach, na n-aerach, na n-déghnéasach agus na dtrasinsneach ar fud an domhain.

Tomhaiseadh an bhá le lucht LADT de réir pobalbhreithe Gallup a d’fhiafraigh de bhreis is 130,000 ar fud na cruinne an raibh a gceantar féin go maith do dhaoine aeracha nó leisbiacha le maireachtáil ann.

Is iad na tíortha seo mar a leanas is mó a tháinig forás orthu sna deich mbliana seo a chuaigh thart: An Íoslainn, an Ísiltír, an Iorua, Ceanada agus an Danmhairg.

Foinse: Alt de chuid The Japan Times

Agus homaighnéasacht ina coir throm agus pionós báis i ndán do na daoine sin san iliomad tíortha cosúil leis an Máratáin agus leis an tSomáil, is údar misnigh agus áthais é gur tháinig biseach ar na cúrsaí seo in Éirinn de réir na tuarascála céanna.

Tá Éire ar cheann de na tíortha is fearr le maireachtáil iontu ar fud na cruinne, ó thaobh shlata tomhais an tsuirbhé de. An dara háit déag.

Creid nó ná creid, tá biseach ag teacht ar chúrsaí an domhain, fiú in Éirinn. Is údar bróid is práinne é go bhfuil cead ag daoine homaighnéasacha pósadh le chéile in Éirinn feasta.

Is údar misnigh é seo. Bíodh misneach againn. Is ionnan Misneach agus Pride sa gcás seo.

Bíonn gach uile dhuine cloíte ag drochnuacht gach uile lá. I can’t believe the news today, mar a déarfá. Ach tá solas ag taitneamh sa dorchadas agus níor ghabh an dorchadas é.

Os cionn gach duine eile sa mhórshiúl i rith na n-agóidí atá ar siúil sa tSile, tá duine amháin, seasta ar bharr dealbh ón ré choilíneach, le bratach pobal na Mapuche ar foluain acu.

Ceann de na pobail bhundúchasacha sa tSile iad na Mapuche, a chónaigh i gceantar a thrasnaíonn an Airgintín agus an tSile le blianta fada roimh theacht na coilínigh Eorpacha. 

Le blianta anuas, tá siad ag streachailt in aghaidh an stáit agus tiarnaí móra talún chun seilbh a athghlacadh ar thalamh a sinsear.

I measc na ngrúpaí lena bhfuil siad ag troid tá an comhlacht idirnáisiúnta Benetton, comhlacht ar dheas leo íomhá ilchultúrtha a chur i láthair don saol mór, san am céanna is a bhfuil siad ag iarraidh na bundúchasaigh Mapuche a dhíbirt óna gcuid tailte

Tá an choimhlint sin tar éis a bheith foréigneach ó am go chéile, le fórsaí an stáit agus na dtiarnaí talún araon ag déanamh iarrachtaí brúidiúla na Mapuche a dhíbirt ón talamh a bhfuil seilbh glactha acu air, agus na lonnaíochtaí atá bunaithe acu ar an talamh sin a bhánú.

In ainneoin sin tá na Mapuche tar éis iad féin a chosaint le gach a bhfuil acu, rud a bhfágann go dtugann ionadaithe an rialtais “sceimhlitheoirí” orthu.

Ach i rith na n-agóidí sa tSile in aghaidh pholasaithe déine rialtas Piñera, ach go háirithe an méadú ar chostais iompar poiblí, agus i rith an fheachtais comhordaithe gan na táillí ardaithe a íoc, tá bratacha muintir na Mapuche le feiceáil go minic.

Tá taithí fhada ag na Mapuche ar fhoréigean an stát coilínigh, ach tá Piñera anois ag casadh ar mhuintir na tíre i gcoitinne. Tá na Mapuche lárnach anois sa troid fhairsing in aghaidh na gciorruithe.

Tá uallach na staire le brath go trom sna hagóidí seo. Ní hamháin i dtaobh streachailt na ndaoine dúchasacha atá ar siúil acu le breis is 500 bliain in aghaidh na gcoilíneach, ach chomh maith le sin i dtaobh an chuimhne atá ag daoine ar rialtas sóisialach daonlathach Salvador Allende.

Rinneadh coup d’état brúidiúil de chuid Pinochet agus na Stáit Aontaithe deireadh a chur leis an mbrionglóid sin, rud a d’fhág rialtais éagsúla de chuid na heite dheis i gceannas ar an tír ó shin i leith.

Tá an streachailt in aghaidh an choilíneachais ceangailte go dlúth leis an streachailt in aghaidh polasaithe na gciorruithe agus na déine agus an caipitleachas go ginearálta.

Tá an córas céanna i gcónaí ag iarraidh an réimse sin den saol a bhaineann lenár gcaighdeán maireachtála – sláinte, oideachas, tithíocht, córas iompar poiblí – a laghdú agus a ghearradh le go mbeidh tuilleadh brabúis ag na daoine atá i bhfeighil orainn.

Is scéal fada é an stair – b’fhéidir go raibh an bua ag na coilínigh agus lucht na heite dheis tráth. Ach, mar a léiríonn an grianghraf de bhratach na Mapuche os cionn na léirsithe sa tSile, níl an troid thart go fóill.