Tá dhá dhealbh achar gar óna chéile i lár Bhaile an Chabháin. Óglach gan ainm atá i gceann amháin díobh, suite lasmuigh de theach na cúirte dúiche, a sheasann mar chomhartha ómóis do na fir is mná áitiúla a throid agus a cailleadh ar son neamhspleáchas na hÉireann. 

Leis an gceann eile, gléasta i róbaí de chuid iarla Shasanaigh, déantar comóradh ar an 7ú mBarún Farnham Henry Maxwell.

Ríogaí bródúil Oráiste ba é an Tiarna Farnham áirithe seo, é i réim le linn an Ocrais Mhóir. Bhain sé míchlú amach dá chruálacht agus leatrom frith-Ghaelach sa tréimhse sin.

Ón mbliain 1845 ar aghaidh, díshealbhaíodh na céadta daoine as tailte Farnham agus dódh a gcuid tithe. Ofráladh bia dóibh ar an gcoinníoll gur thréig siad a gcuid creidimh. 

Faoin mbliain 1851, ba é an Cabhán an ceantar ba mheasa buailte ag an ocras agus ag galar in Ulaidh. 

Bhí 90,000 tar éis imeacht ar imirce, bhí an méid chéanna imithe ar shlí na fírinne agus bhí Gaeilge dhúchasach an chontae ar an slí amach. San iomlán, cailleadh 43% de dhaonra an Chabháin.   

Thall i Westminster, bhí an Tiarna ag cur locht na fulaingthe ar an lucht fulaingthe féin agus é ag lorg cumhachtaí breise len iad a chur faoi chois.

Comhartha ceiliúrtha atá sa dealbh ar an oidhreacht seo.  Masla amach is amach é dóibh siúd a raibh páirt lárnach aige ina mbásanna agus do dhaoine a raibh orthu Éire a fhágáil dá bharr.

Nach bhfuil leacht cuimhneacháin tuillte acusan seachas ag tiarna talún tíoránta mídhaonna, fear a rinne brabús as treascairt na nGael?

Íocadh as dealbh Farnham le táille bhreise a gearradh ar a thionóntaí tar éis a bháis in 1868. Ar feadh na mblianta, sheas an leacht i bpáirc phléisiúir do lucht an rachmais darbh ainm “Gairdín Farnham”. 

Ní ann don limistéar aeraíochta úd a thuilleadh ach tá leagáid na clainne greanta go daingean inár n-intinne agus in ainmneacha ár n-institiúidí.  

Is san “Ionad Farnham” a sheasann an Tiarna Farnham ar a ardán inniu – áraslann comhaimseartha nuathógtha ina bhfuil príomhoifigí an Chomhairle agus lárleabharlann an chontae lonnaithe.

Tá an áit suite go lárnach ar cheann de na bóithre is gnóthaí sa réigiún – “Sráid Farnham”.  Níl sé ach trasna an bhóthair ón “Óstán Farnham”, áit a bhfuil armas teaghlaigh Maxwell crochta os cionn an dorais.

Dá dtabharfá cuairt ar an gceantar is saibhre sa chontae, áit a bhfuil an talamh is fearr, bheifeá i “mBaile Fearainn Farnham”.  

Mar fhreagra ar an argóint gur gá a mhacasamhail de dhealbh a choinneáil chun cuimhniú ar stair agus scéal na háite, ní dhéanfaidh muintir an Chabháin dearmad choíche. 

Ní thig linn bogadh gan iarsmaí an impiriúlachais agus coilíniú ár sinsir a bheith á shá inár n-aghaidheanna. 

Go fírinne, is iarracht atá sa dealbh chun dearmad, dlisteanú agus bánú a dhéanamh ar choireanna chinedhíothaithe an Tiarna Farnham agus a chlann Maxwell.

Onóir atá i ndealbh poiblí, ar chóir a choinneáil dóibh siúd a bhfuil meas an phobail orthu. 

I gcodarsnacht leis an Óglach gan ainm thuas na sráide, lena gcuimhnítear ar na tírghráthóirí a fuair bás chun leithéidí na Maxwells a chur ó dhoras, níl meas nó onóir dealbha tuillte ag an 7ú mBarún Farnham.

Ba mhaith le Misneach ár ndlúthpháirtíocht mhacánta a léiriú lenár gcomrádaí sa Lucht Siúil i ndiaidh an choirloiscthe lofa ar an gCarn Mór, Co. na Gaillimhe, an tseachtain seo caite.

Ní hamháin gur fhág an t-ionsaí teaghlach gan dídean, ach léirigh sé cé chomh nimhneach is atá an fuath frith-Mhincéir go fóill sa tír seo.

Tá stair fhada ghránna ag an bhfuath céanna i gContae na Gaillimhe. In 1968 scaoileadh urchar i dtreo grúpa Mincéirí i Rathún. Ag an am bhí sé beartaithe ag Corparáid na Gaillimhe suíomh láithreáin stad a thógáil ar imeall na cathrach. Rinne an pobal áitiúil agóid chun stop a chur leis an tógáil.

In áit seasamh leis an Lucht Siúil, thacaigh an comhairleoir Micheal Mac Gabhann leis na biogóidí, ag maíomh gur “núis” a bhí sna Mincéirí a rinneadh ionsaí orthu

Os cionn leathchéad bliain níos déanaí tá an Lucht Siúil fós ag fulaingt an chiníochais chéanna sa phobal. Agus ar nós 1968, tá ionadaithe tofa na comhairle cathrach ina measc siúd atá ag cur leis an bhfuath céanna.

I Meitheamh na bliana seo bhí feachtas rathúil láidir ann chun cinntiú nach dtoghfaí an comhairleoir neamhspleách Noel Larkin mar mhaor na cathrach.

Ghlaoigh an comhairleoir claonta é seo “Zulus” ar ghrúpa den Lucht Siúil agus a dúirt go “tugtar gach deis dóibh a bheith lonnaithe agus a imeascadh leis sa tsochaí”, ach roghnaíonn siad “é seo a dhiúltú”.

Dúradh é seo sa bhliain 2020, i “Príomhchathair Chultúir na hEorpa”.

Tá os cionn €25 milliún caite ag an stát ar Ghaillimh 2020 go dtí seo. Is mór an bhearna idir an caiteachas sin agus an méid suarach de €229,493 a caitheadh ar thithíocht don Lucht Siúil thar sé bliana, idir 2013 agus 2019, gan oiread is pingin rua caite i 2013, 2016, ná i 2018.

Léiríonn an bhearna ollmhór idir an dá mhéad seo a dhoicheallaí atá an rialtas faoi thacú leis an Lucht Siúil.

Toradh ar an easpa suime sin is ea an borradh atá ag teacht faoin meon frith-Mhincéarach agus is é an meon aineolach claonta seo is cúis leis an ionsaí gránna seo. 

Cuimhnímis, chomh maith, go bhfuil an t-ionsaí seo tar éis tarlú  an samhradh seo agus an-bhorradh ag teacht faoi pháirtithe atá i bhfad amach ar an eite dheis agus faoi ghrúpaí antoisceacha i stát an Sé Chontae Fhichead.

Tar éis na hagóide in Uachtar Ard i gcoinne an Ionaid Soláthar Díreach an bhliain seo caite agus an t-ionsaí seo i mbliana, is cinnte nach bhfuil aon chineál gradaim don chultúr tuilte ag Gaillimh.

Caithfimid mar phobal ar fud fad na tíre teacht le chéile i gcoinne an chiníochais agus seasamh leis an Lucht Siúil agus le grúpaí imeallaithe eile

Galway 2020 – The capital of culture or the capital of racism?

Misneach wish to extend our total solidarity to our comrades in the Travelling community after the disgraceful arson attack in Carnmore, County Galway, last week.

Not only did the attack leave a family homeless, but it demonstrated how intense anti-Traveller hatred remains in this country today.

There is a long and sordid history of anti-Traveller sentiment in County Galway. In 1968 a gun was fired at a group of Mincéirs in Rahoon. At the time, Galway Corporation sought to build a halting site on the edge of the city. The local community organised a protest to resist construction of the site.

Instead of standing with the Travellers, local councillor, Micheal Mac Gabhann sided with the bigots, branding the Mincéirs who had been attacked a “nuisance”.

Over fifty years later and the Travelling community are still suffering the same racism in the community. And, like 1968, the elected representatives of the city council are among those contributing to this hatred.

In June a strong and, ultimately successful, campaign was mounted against councillor Noel Larkin to stop him being elected mayor of Galway.

This blinkered councillor called a group of Travellers “Zulus” and has stated that “they have been given every opportunity to locate and assimilate into society” but that the choose to “reject this”.

This was said in 2020, in the so-called “Cultural Capital of Europe”.

The state has spent over €25 million on Galway 2020 up to now. This stands in stark contrast to the paltry expenditure of €229,493 that has been spent on housing for the Travelling community over six years, between 2013 and 2019, with not a cent being spent in 2013, 2016 or 2018.

As a result of this marginalisation there has been a marked increase in anti-Mincéir and ignorant sentiment which has, in turn, led to this attack.

The gulf in expenditure demonstrates clearly the lack of interest the state has in properly supporting the Travelling community.

This persistent marginalization by the state has fed the anti-Traveller sentiment among the population and has assisted in creating the context for this latest attack.

It must be noted too, that this attack has occurred against the backdrop of a rise in far-right activity in the Twenty-Six Counties over the summer.

Following the protest against a Direct Provision Center in Oughterard last year, and, now, this latest attack against Travellers it is clear that Galway does not deserve its title of cultural capital.

As a country we must stand together against racism and these attacks on Travellers and other marginalized groups.

Tá tacaíocht á lorg d’achainí nua, a bhfuil baint aige le pobal na Gaeltachta, le roinnt laethantaí anuas. Is ar shuíomh an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh (European Citizens’ Initiative) atá an achainí.

De réir na hachainí seo, bheadh tacaíocht agus maoiniú breise ag dul do réigiún áirithe san Eoraip a bhfuil tréithe áirithe cultúrtha ag baint leo, an Ghaeltacht sa chás seo, dá nglacfaí leis na hathruithe dlí atá mollta ann.

Cé, ar ndóigh, go bhfuil muide i Misneach go láidir den tuairim go dteastaíonn tuilleadh infheistíochta agus cumhachta ón nGaeltacht, tá amhras mór orainn faoi chultúr na n-achainí gur léir dúinn a bhfuil greim aige ar ghluaiseacht na Gaeilge.

Cé go bhfuil Misneach tar éis roinnt achainí a scaoileadh i gcaitheamh na mblianta chun tacú le feachtais a tháinig ón mbun aníos ó phobal na Gaeltachta, ní chreideann muid go mbaineann aon achainí amach an méid a theastaíonn.

Níl aon cheo níos laige mar uirlis pholaitiúil ná achainí. Níor athraigh aon achainí a dhath a riamh agus ní athróidh choíche.

“Pressure valves” atá iontu leis an tuiscint a thabhairt do dhaoine go bhfuil siad i mbun agóidíochta nuair nach bhfuil.

Maidir leis an achainí áirithe seo atá dírithe ar an Aontas Eorpach agus stádas na Gaeilge agus na Gaeltachta mar mhionlach le cearta áirithe laistigh den aontas sin, b’fhiú bheith airdeallach ar impleachtaí na hídé-eolaíochta a thagann leis an “mionlú”.

Is sna 1970idí a ghlac Stát an Sé Chontae Fhichead ballraíocht san Aontas Eorpach. Ní aon comhtharlúint é gur caitheadh togra na hathbheochana i dtraipisí go hiomlán ag an tráth céanna.

Bhain rialtas BÁC leas as ídé-eolaíocht an Aontais Eorpaigh, a dhírigh ar chearta teangacha mionlaithe, chun neamhaird a dhéanamh ar an  bhfíor-athbheochan agus athdháileadh cumhachta a bhí, agus atá, de dhíth chun go slánófar an Ghaeltacht agus an teanga.

Feictear anois le meath leanúnach na Gaeltachta, nach aon mhaith i ndáiríre na cearta mionlaigh seo mura bhfuil an stát sásta fíordhaonlathas a thabhairt don chosmhuintir inti.

I ndeireadh na dála, teastaíonn clampar má tá cluas éisteachta uainn ó uasaicme atá ar nós cuma liom faoin gcosmhuintir, sin nó (níos fearr aríst!) gníomh díreach le tarraingt ar ár son féin.