Ar na rudaí is fearr a tharla i dtaca le staireolaíocht na hÉireann le linn deich mbliana na gcuimhneachán ná insíodh scéal na mban a throid le linn Réabhlóid na hÉireann (1912-23). Is fiú súil a chaitheamh ar ról na mban i dtír eile a bhí ag éirí amach i gcoinne impireachta; Vítneam.

In 1954, le linn Chogadh Saoirse Vítneam nó Céad Chogadh na hInd-Síne (1946-1954) fuair trodairí frithimpiriúlacha Vítneam an lámh in uachtar ar 16,000 trúpa coilíneach Francach ag Dien Bien Phu. Ba chor cinniúnach é an cath i dtitim impireacht na Fraince agus thug bua na Vítneamach ardú meanman do réabhlóidithe ar fud an domhain. Bhí mná i lár an aonaigh sa troid agus gan iad ní bheadh rath ar an streachailt ar son na saoirse náisiúnta.

Bhí traidisiún ársa ag frithbheartaíocht na mban i stair Vítneam. Chuidigh siad an ruaig a chur ar ionraí ón tSín, rud a spreag an nath cainte ‘nuair a thagann na naimhde, ní mór  do na mná, fiú, troid’.

D’aineoinn insint patrarcachta na staire, cothaíodh scéal fhrithbheartaíocht na mban tríd an mbéaloideas, rud a spreag do na glúine éirí amach i gcoinne tiarnaí feodach, coilínigh Fhrancacha, agus, ina dhiaidh sin, fhórsaí míleata SAM. 

Bhí éirithe leis an bhFrainc bonn láidir a chuir faoina gcoilíneacht i Vítneam faoin mbliain 1884 tar éis 40 bliain de chogaí agus gadaíocht. Mar a tharlaíonn i neart cásanna dá shórt, rinne an Fhrainc an náisiún a roinnt ina thrí ‘thír’. Coinníodh na trí ‘thír’ seo faoi fhorghabháil ag baint leas as modhanna barbartha agus mídhaonna. 

Bunaíodh Cumann an mBan Vítneamach sa bhliain 1930 le tacaíocht Pháirtí Cumannach na hInd-Síne faoi cheannasaíocht Ho Chi Minh. Chuir na cumannaigh saoirse na mban ag croílár a gcuid oibre i dtreo na sprice impiriúlachas na Fraince agus an feodachas dúchasach a threascairt.

Bhí cinnirí Chumann na mBan chun cinn ag eagrú chosmhuintir na tuaithe agus oibrithe monarchan chun dul ar stailc agus léirsiú i gcoinne na bhFrancach.

In 1930, bhain oibrithe a bhí ar stailc ag plandáil rubair airm na saighdiúirí Francacha uathu, chuir siad constaicí ar na bóithre, agus thug an chosmhuintir thuaithe soláthairtí dóibh.

Bhí sé de nós ag Legionnaires na Fraince mná Vítneamacha a éigniú agus nuair a d’éirigh na mná amach bhain siad na súile de na fir a d’éignigh iad. Chuir na Francaigh an ghluaiseacht faoi chois agus b’éigean do Chumann na mBan Vítneamach feidhmiú faoi thalamh.

Níor chuir an lámh láidir na mná ó dhoras agus lean siad leis an eagrú. Bunaíodh Sóivéidí Nghe Tinh i ndiaidh d’údaráis na Fraince teitheadh, agus bhí smacht acu ar dhá chúige ar feadh seala.

Bhronn na sóivéidí (comhairlí áitiúla d’oibrithe) talamh, oideachas polaitiúil, agus rannpháirtíocht i gcruinnithe poiblí ar mhná. I ndiaidh do na Francaigh iad a bhuamáil, tháinig tuilleadh ban i dtreo Chumann na mBan.

Lean cadre ban ar aghaidh ag earcú isteach sa ghluaiseacht trí imeachtaí sóisialta amhail bainseacha agus sochraidí, agus bhí sé de nós acu bualadh le chéile faoi rún istoíche.

Bhí ról lárnach ag na mná sa chogadh ar son na saoirse i gcoinne na bhFrancach. Nuair a bunaíodh an Viet Minh sna 1940í mar fhronta aontaithe tugadh cead do mhná an lámh láidir a úsáid. Dár le hIarsmalann na mBan Vítneamach in Hanáí, bhí tuairim agus 980,000 bean bainteach leis na fórsaí treallchogaíochta.

Ba in Hoang Ngan i gCúige Hung Yen a bhí an líon ba mó ban páirteach, 7,365 acu. Throid an grúpa amháin seo i 680 cath, rinne siad scrios ar 13 láthair de chuid na namhad agus 16 chiliméadar de líonraí gutháin, chomh maith le 383 saighdiúir Francach a mharú nó a ghabháil.

I dteannta a bheith ag troid, thug na mná cúram do shaighdiúirí agus rinne siad sholáthairtí a sheachadadh  agus bainistiú ar chúrsaí lóistíochta. Idir na blianta 1950 agus 1954 chaith mná beagnach milliúin lá oibre ag seachadadh bia agus airm. Le linn Chogadh Saoirse Vítneam d’fhás ballraíocht Chumann na mBan go roinnt milliúin bean.

Ar an 7 Bealtaine 1954, i ndiaidh 55 lá de throid, scrios Arm na Vítneamach daingean ‘dochloíte’ de chuid na bhFrancach ag Dien Bien Phu.

Ba é an tArdcheannasaí Vo Nguyen Giap a stiúraigh an cath, agus b’éigean do 10,000 saighdiúir Francach géilleadh. Ba bhuille marfach é seo do choilíneachas na Fraince, agus leagadh dúshraith tábhachtach do na Vítneamaigh ina dtroid i gcoinne SAM ar ball. 

Mar a dúirt an Ginearál Giap ag an am, ‘thug an bua ag Dien Bien Phu agus an cogadh frithbheartaíochta i gcoinne na bhFrancach bonn láidir teoriciúil, taithí agus an fhéinmhuinín dár muintir an ceann is fearr a fháil ar na hionsaitheoirí Meiriceánacha agus cogadh na saoirse a mhair tríocha bliain a thabhairt chun críche le bua’.

Laghdaigh cíosanna agus rátaí úis!
Pá comhionann ar obair chomhionann!
Obair chontúirteach ar bith do mhná!
Dhá mhí de shaoire mháithreachais le pá iomlán!
Síos leis an bpósadh éigeantach!
Síos leis an bpolagamas!
Cuir ar ceal an nós dímheas a léiriú ar mhná!

— Sluán Chumann na mBan, Vítneam, 1930

Luadh Pádraig Sáirséal, nó ‘an Sáirséalach’ (1655-93), sna meáin le déanaí, óir creidtear go bhfuil seandálaithe tar éis teacht ar a chorp i séipéal sa Bheilg. Léiríonn taifid staire gur cuireadh Sáirséal in uaigh gan leac i gcathair bheag darb ainm Huy taobh le saighdiúir Francach nach eol a ainm.

D’fhág Sáirséal Éire le linn Theitheadh na nGéanna Fiáine in 1691, nuair a chuaigh saighdiúirí Seacaibíteacha a bhí dílis do Rí Séamas II thar sáile chun troid le hairm na Mór-Roinne, go háirithe an Fhrainc agus an Spáinn.

Tá Sáirséal ar dhuine de na ceannairí míleata is tábhachtaí i stair na hÉireann. Rugadh i dteaghlach Angla-Éireannach Caitliceach é thart ar an mbliain 1655. Ba de shliocht Gaelach a mháthair, iníon le Ruaidhrí Ó Mórdha, ceannaire Éirí Amach 1641. Chaith Sáirséal tréimhse in arm na Fraince. Ina dhiaidh sin, chuaigh sé isteach in arm na Seacaibíteach agus bhí cáil amach air mar cheannaire cróga agus neart taithí aige ar chúrsaí míleata le linn Chogadh na Seacaibíteach (1689–1691).

Bhris an cogadh úd amach de bharr coimhlinte i ngeall ar an té a bheadh ina rí ar Shasana, Albain agus Éirinn. Ar thaobh amháin bhí an Caitliceach Séamas II agus bhí an Protastúnach Liam Oráiste i gceannas an taobh eile. Bhain Liam Oráiste an choróin de Shéamas le linn na Réabhlóide Glórmhaire in 1688. 

Thacaigh Caitlicigh na hÉireann le Séamas, ag súil go dtabharfadh sé ar ais a gcuid tailte agus cearta, fad is a thacaigh Protastúnaigh le Liam Oráiste chun bonn ní ba láidre a chuir faoina smacht féin ar an tír. Ba chuid bheag é an cogadh de choimhlint Eorpach níos leithne idir an Fhrainc (a thacaigh le Séamas) agus an Comhaontas Mór (a thacaigh le Liam Oráiste) le linn Chogadh an Chomhaontais Mhóir (1688–1697). 

Ar na gaiscí ba mhó a rinne an Sáirséalach le linn Chogadh na Seacaibíteach ná an ruathar ag Baile an Fhaoitigh i Lúnasa 1690. Ba ruathar dána é ar thionlacan míleata fhórsaí Liam Oráiste inar scriosadh trealamh cogaíochta léigir a bhí le húsáid i gcoinne Luimnigh, rud a chuir moill ar thitim na cathrach agus a thug ardú meanman do na Seacaibítigh.

In ainneoin na n-iarrachtaí seo, cuireadh na Seacaibítigh faoi léigear, agus chlis orthu ag Cath na Bóinne (1690) agus Cath Eachroma (1691) chomh maith. Mar thoradh ar an mbrú míleata seo, chuaigh Sáirséal agus a lucht leanúna siar go Luimneach, an áit dheireanach a bhí faoina smacht. Tar éis cainteanna fada, síníodh Conradh Luimnigh ar an 3 Deireadh Fómhair 1691.

Bhí ról lárnach ag Sáirséal i gConradh Luimnigh, a thug an rogha do shaighdiúirí Seacaibíteacha fanacht in Éirinn faoi riail Phrotastúnach nó dul ar deoraíocht chun leanúint ar aghaidh ag troid ar son Shéamais II. Roghnaigh Sáirséal agus timpeall 14,000 saighdiúir Éireannach agus a dteaghlaigh dul ar deoraíocht seachas glacadh le riail na Sasanach. Tugadh Teitheadh na nGéanna Fiáine ar an imeacht ollmhór seo.

Ar an 22 Nollaig 1691, d’imigh Sáirséal agus a chuid fear ó Chorcaigh chun na Fraince, áit ar tógadh isteach in arm na Fraince iad mar chuid den Bhriogáid Éireannach. Ba chaillteanas ollmhór é seo d’Éirinn; chaill an tír cuid mhór dá ceannairí agus dá saighdiúirí ab’éifeachtaí.

Mar a mhíníonn an staraí Thomas Bartlett, ‘ní hamháin gur deireadh leis an gcogadh a bhí i gConradh Luimnigh, ach ba thús le ré fhada de mhíleatachas Éireannach thar lear é, a d’fhág lorg ar stair na hEorpa ar feadh céad bliain’.

Sa Fhrainc, chuir Rí Louis XIV fáilte roimh Sáirséal. Thuig Louis luach na n-imirceach Éireannach mar chomhghuaillithe in aghaidh Liam Oráiste. Bronnadh céim ard ar Sháirséal mar maréchal de camp (maorghinearál), agus bhí sé mar cheannaire na saighdiúirí Éireannacha le linn Chogadh na Naoi mBliana (1688–1697).

Bhí impleachtaí móra ag Teitheadh na nGéanna Fiáine, faoi cheannas an tSáirséalaigh, d’Éirinn. Le himeacht an oiread sin saighdiúirí oilte, cuireadh deireadh le haon fhrithbheartaíocht mhíleata a bhí fágtha in aghaidh riail Shasana, agus osclaíodh an doras do na Péindlíthe, agus srianta crua ar Chaitlicigh.

Agus na saighdiúirí Éireannacha i gcéin bhain siad cáil amach mar laochra den chéad scoth, go háirithe in arm na Fraince agus na Spáinne, áit ar lean siad ag troid i gcoimhlintí móra Eorpacha. Lean an Bhriogáid Éireannach ag troid ar son na Fraince ar feadh breis agus céad bliain.

Ba é Cath Landen (1693), sa Bheilg sa lá atá inniu ann, an cath deireanach inar throid an Sáirséalach. Throid sé faoi cheannas an Mharascail Luxembourg agus gortaíodh go tromchúiseach é lena linn. Deirtear gurbh iad na focail dheireanacha uaidh ná ‘Ó, dá dtarlódh seo ar son na hÉireann!’, rud a léirigh a dhílseacht dá thír dhúchais.

De réir an staraí J.G. Simms, ‘Ní hamháin gur chaill an Fhrainc ginearál luachmhar, ach chaill Éire siombail. Do mhórán Éireannach ar deoraíocht, ba shiombail den dóchas é Sáirséal go mbeadh Éire neamhspleách arís. Ach d’imigh an dóchas le himeacht ama’.

Má dhearbhaíonn na seandálaithe atá i mbun tochailte in Huy na Beilge faoi láthair go bhfuil Sáirséal curtha ann, tógfar a chorp ar ais go Luimneach, áit a ndéanfar é a adhlacadh ina bhaile dúchais.

Léiríonn amhrán anaithnid ón 17ú haois an meas a bhí ag Gaeil ar Sháirséal:

A Phádraig Sáirséal, is duine le Dia thú,
is fearrde an talamh ar sheasadh tú riamh air,
do bhainteá allas as clanna na striapach,
is do sciob an barr ó láimh rí Uilliam leat,
Och! ochón!

Is téarma de Bhéarla na hÉireann é an téarma ‘Gombeen man’. Is cosúil gur tháinig sé isteach sa chaint le linn an Ghorta Mhóir, agus go bhfuil bunús ann san fhocal Gaeilge ‘gaimbín’, a chiallaíonn ‘ús ar airgead’.

Ghearradh an ‘Gombeen man’ rátaí úis arda orthu siúd a fuair iasachtaí uaidh. Le linn an Drochshaoil dhéanfadh siopadóirí agus mangairí bia Caitliceacha rátaí arda úis a ghearradh ar na bochtáin a bhí nach mór stiúgtha nó ag fáil bháis den ocras a fuair bia uathu. Tuigeadh gur caimiléir nó duine nach bhféadfaí a thrust a bhí sa ‘Gombeen man’ as sin amach. Sa lá atá inniu ann is le polaiteoirí cama is mó a shíltear an téarma ‘Gombeen’.

Agus an rialtas nua ar tí teacht ar an bhfód agus an dream sin na ‘Neamhspleáigh Réigiúnacha’ ag tacú leo, feictear go soiléir iompar na ngaimbíní. A luaithe is a bhí margadh déanta leis an dá mhórpháirtí, Fianna Fáil agus Fine Gael, thosaigh na gaimbíní ag éileamh cearta cainte a bheadh ag an bhfreasúra.

Eascraíonn an t-éileamh aisteach seo as seasamh contrártha aicmeach agus polaitiúil na neamhspleách. Is tiarnaí talún agus lucht gnó iad cuid de na daoine is mó le rá sa ghrúpa seo. Sa mhullach air sin, ní aon rún é go gciontaíodh duine acu as coir chánach.

In ainneoin saibhreas suntasach na ngaimbíní seo, ligeann siad orthu féin gur cuid den chosmhuintir iad atá faoi chois ag ‘na boic sin thuas i mBaile Átha Cliath’.

Gan amhras, tá éagothroime eacnamaíoch agus bonneagair idir Baile Átha Cliath agus codanna áirithe den tuath – is í stair choilíneach na tíre bunús cuid mhór den éagothroime chéanna. Ach feileann sé do na gaimbíní tuaithe seo codarsnacht lom a chothú idir muintir na tuaithe agus muintir na cathrach.

Sa chaoi seo cuirtear faoi cheilt an buntáiste rachmais agus aicmeach atá ag na gaimbíní ina bpobail féin agus déantar dearmad i bpobail áirithe thíos faoin tuath go bhfuil ceantair san ardchathair atá go mór faoi mhíbhuntáiste. Is féidir leis na gaimbíní an dá thrá a fhreastal dá réir.

Go minic is cuma sa sioc le lucht tacaíochta na ngaimbíní tuaithe más tiarna talún an gaimbín ar thug siad a vóta dó – tiarna talún a chuireann leis an ngéarchéim tithíochta – a fhad is go bhfaigheann siad infheistíocht éigin dá gceantar. Tógfar bóthar nua nó ionad pobail agus múchtar an t-éileamh ar athrú suntasach ar pholasaí tithíochta, sláinte agus mar sin de. Ar deireadh thiar, cuireann an cultúr seo cosc ar chomhthuiscint aicmeach idir oibrithe uirbeacha agus tuaithe.

Feictear an patrún céanna leis an ‘cliantúlacht tuaithe’ seo i ndeisceart na hIodáile agus sa tSicil, mar a d’aithin na scoláirí Eric Hobsbawm, Luigi Graziano, agus daoine eile ina measc.

Mar shampla, thug Agostino Mantegna faoi deara go mbíonn claonadh ag an gcliantúlacht seo i dtreo na caimiléireachta. Chomh maith leis sin, bíonn ‘tuilleadh den chultúr seo le sonrú i gceantair ina ndáiltear níos lú maoine. Sna ceantair sin téann “vótaí malartaithe” (i.e. vótaí pearsanta) i dtreis’.

Go bunúsach, baineann an gaimbín leas as an míbhuntáiste chun é nó í féin a chothú go polaitiúil.

Cé nach bhfuil cultúr an ghaimbíneachais teoranta do cheantair thuaithe — toghadh duine de na Neamhspleáigh Réigiúnacha i mBaile Átha Cliath Thuaidh agus é ag maíomh go dtabharfadh sé tuilleadh maoinithe do Thaobh Thuaidh bocht na cathrach — tá sé níos láidre faoin tuath de bharr a laghad infheistíochta bonneagair a dhéantar ansin.

Sa tréimhse atá romhainn, in ionad na nGlasach ag éileamh lánaí rothair ó phríomhpháirtithe an chomhrialtais, beidh na gaimbíní ag éileamh bóithre agus maoiniú do pháirceanna spóirt.

Conas is féidir an múnla seo a shárú? Tá gníomhaíocht an fhreasúra chun dul i ngleic leis an ngaimbíneachas le seachtain anuas bunaithe go hiomlán ar Theach Laighean. Ach i bhfírinne is cuma leis an mórphobal – daoine óga go háirithe – faoin ngeáitsíocht istigh ansin. Caithfear gluaiseacht ón mbun aníos a thógáil chun dul i bhfeidhm ar shaol laethúil na ndaoine.